Waginoza bakteryjna – przyczyny, objawy, leczenie
Data: 22 kwietnia 2017, autor: Lek. Med. Robert Makowski
Bakteryjna waginoza (BW) to stan, który w pewnych warunkach może rozwinąć się w zapalenie pochwy. Dochodzi do niego, gdy maleje liczba pożytecznych pałeczek kwasu mlekowego, dominujących w fizjologicznej mikroflorze środowiska pochwy, a ich miejsce zajmują szczepy bakterii patologicznych. Bakteryjna waginoza należy do najczęstszych przyczyn nieprawidłowej wydzieliny pochwowej u pacjentek w wieku prokreacyjnym.
Waginoza bakteryjna – przyczyny powstawania
Bakteryjnej waginozy nie należy mylić z vaginitis – bakteryjnym zapaleniem błony śluzowej pochwy. BW natomiast jest zaburzeniem równowagi naturalnej flory bakteryjnej dróg rodnych, spowodowanym rozplemem bakterii beztlenowych w pochwie kosztem pałeczek kwasu mlekowego – Lactobacillus spp. Bakteryjna waginoza z czasem może przerodzić się w stan zapalny.
Prawidłową florę bakteryjną pochwy w 95 procentach tworzą pałeczki kwasu mlekowego. W sprzyjających okolicznościach dochodzi do spadku populacji Lactobacillus i zastąpienia jej innymi szczepami bakterii, które w niedużych ilościach zasiedlają pochwę w normalnych warunkach. Z reguły do bakteryjnej waginozy przyczyniają się bakterie beztlenowe, w tym: Gardnerella vaginalis (najczęściej wykrywana), Prevotella spp., Mobiluncus spp., Mycoplasma hominis i Atopobium vaginae.
Jak rozwija się waginoza bakteryjna?
Gardnerella vaginalis to bakteria, która, namnażając się, pokrywa szczelną warstwą śluzówkę dolnych dróg rodnych, ułatwiając innym bakteriom postępującą kolonizację. Masywny rozrost patogenów prowadzi do wyparcia pałeczek kwasu mlekowego i podwyższenia pH pochwy z poniżej 4,5 do nawet 7,0. Zmiana warunków mikrobiologicznych skutkuje załamaniem się naturalnych mechanizmów ochronnych dróg rodnych. W konsekwencji pojawia się charakterystyczna, przykra woń, za którą odpowiadają aminy wytwarzane przez bakterie beztlenowe. Dochodzi do intensywnego złuszczania nabłonka w pochwie i wzrostu ilości przesięku.
Bakteryjna waginoza nie jest uznawana za chorobę przenoszoną drogą płciową – dotąd nie ustalono etiopatogenezy tego zaburzenia. Należy jednak zauważyć, że kontakty seksualne (zwłaszcza z wieloma partnerami, bez prezerwatywy) należą do czynników ryzyka. Potwierdzają to dane epidemiologiczne i kliniczne.
Waginoza bakteryjna – objawy i rozpoznanie
Do głównych objawów podmiotowych bakteryjnej waginozy zalicza się jednorodne upławy pochwowe o barwie biało-szarej wraz z przykrą, „rybią” wonią. Zapach może nasilać się po stosunku z wprowadzeniem prącia do pochwy i zdeponowaniem nasienia. Nie występują inne objawy zapalne, jak świąd, ból czy podrażnienie okolic intymnych. W badaniu przedmiotowym stwierdza się białą wydzielinę o rzadkiej konsystencji, która powleka ściany i przedsionek pochwy.
W połowie przypadków bakteryjna waginoza przebiega bezobjawowo.
BW rozpoznaje się na podstawie objawów klinicznych (kryteria Amsela), można przeprowadzić też badanie mikrobiologiczne. Wystąpienie 3 z 4 objawów sugeruje bakteryjną waginozę:
- charakterystyczne upławy (jednorodne, wodniste, białawe lub białawo-szare);
- pH wydzieliny pochwowej pow. 4,5;
- obecność clue cells (komórek jeżowych) w preparacie wymazu z pochwy (tzn. komórek nabłonkowych opłaszczonych pałeczkami Gardnerella vaginalis i Mobiluncus);
- dodatni test aminowy (rybi zapach uwalniany z wydzieliny pochwowej po dodaniu roztworu zasady (10% KOH).
Dodatkową albo alternatywną metodę diagnostyczną stanowi badanie mikrobiologiczne (barwienie wymazu z pochwy metodą Grama) z oceną według skali Nugenta.
Bakteryjna waginoza – metody leczenia
Bakteryjną waginozę powinno się leczyć pod kontrolą lekarza. Na konsultację ginekologiczną należy bezwarunkowo kierować kobiety w ciąży.
Szacuje się, że u co trzeciej pacjentki z BW dochodzi do wznowienia objawów w ciągu 3 miesięcy od zakończenia leczenia. W takich przypadkach zaleca się wydłużenie leczenia farmakologicznego oraz zmianę sposobu podawania leku. U kobiet zmagających się z częstymi nawrotami rozważa się włączenie niektórych leków bakteriobójczych w postępowanie profilaktyczne.
Bakteryjną waginozę leczy się przy pomocy antybiotyków lub chemioterapeutyków o silnym działaniu przeciwbakteryjnym na bakterie beztlenowe i tlenowe Gram-ujemne i Gram-dodatnie. Terapię można prowadzić za pomocą odpowiednich dawek nifuratelu, który zapobiega nawrotom choroby i nie niszczy fizjologicznej flory pochwy (nie wpływa na Lactobacillus spp.).
Dolegliwości intymne łagodzą roztwory chlorowodorku benzydaminy, służące do przemywania zewnętrznych narządów płciowych. Lek ma właściwości przeciwzapalne, przeciwbólowe, antyseptyczne i miejscowo znieczulające.
Możliwe powikłania i zagrożenia
Bakteryjna waginoza należy do grupy czynników sprzyjających m.in. zakażeniu HIV, rzeżączką, opryszczką narządów płciowych i chlamydiozą. W niektórych przypadkach może prowadzić do zapalenia narządów miednicy mniejszej.
Bakteryjna waginoza ma tendencje do samoistnego ustępowania, jednak u kobiet ciężarnych zaleca się jak najszybciej rozpocząć leczenie. W ciąży BW zwiększa ryzyko poronień samoistnych, porodów przedwczesnych, urodzeń dzieci o niskiej masie ciała, a także zapalenia endometrium w połogu.