Flora bakteryjna pochwy – co powinnaś o niej wiedzieć?

Data: 8 listopada 2019, autor: Lek. Marta Dąbrowska

Młoda kobieta przy biurku cierpiąca z powodu zaburzeń flory bakteryjnej pochwy

Odpowiednia biocenoza pochwy – jej ekosystem – nie jest środowiskiem jałowym. Do prawidłowego funkcjonowania konieczna jest w niej m.in. obecność pałeczek kwasu mlekowego. Niestety, często dochodzi do zaburzeń w tym zakresie, co staje się przyczyną infekcji powstających zarówno na tle bakteryjnym, jak i grzybiczym.

Fizjologiczna flora bakteryjna pochwy

Niezwykle istotnym mechanizmem, który wspiera zachowanie prawidłowego ekosystemu pochwy, jest jej samooczyszczanie. W zachowaniu fizjologicznej flory bakteryjnej pomagają pałeczki kwasu mlekowego, które należą do rodzaju Lactobacillus – w większości to gatunki Lactobacillus acidophilus, Lactobacillus plantarum oraz Lactobacillus fermentum. Owe bakterie mogą rozmnażać się zarówno w środowisku beztlenowym, jak i tlenowym, produkują inhibitory proteaz (niezwykle ważne enzymy) oraz wychwytują istotne składniki odżywcze. Ściśle osłaniają nabłonek pochwy i tym samym hamują innym patogenom dostęp do niej. 

Jeśli zaś chodzi o pH pochwy, prawidłowe powinno wynosić 3,5-4,5 (odczyn kwaśny), za co odpowiada kwas mlekowy wytwarzany przez opisane wyżej bakterie Lactobacillus. Co ciekawe, inne pH panujące w szyjce macicy (wartość około 7,5) wpływa na różnice pomiędzy drobnoustrojami, jakie kolonizują oba te narządy.

Jak sprawdzić, czy flora bakteryjna pochwy jest prawidłowa? 

Jeśli dochodzi do zaburzeń środowiska panującego w pochwie, znacznie wzrasta ryzyko infekcji intymnych i to właśnie ich objawy są najczęstszą przyczyną wizyt w gabinetach ginekologów. Poza standardowym badaniem oraz wywiadem lekarskim, specjalista zleca w trakcie diagnostyki badanie biocenozy pochwy z antybiogramem, które inaczej określa się badaniem czystości pochwy lub wymazem z pochwy. Ma ono na celu obserwację flory bakteryjnej panującej w pochwie danej pacjentki – jaka jest w niej ilość korzystnych pałeczek kwasu mlekowego oraz ewentualnie, jakie patogeny namnożyły się w zbyt dużej ilości. Wyniki tego typu badania podaje się na czterostopniowej skali, w której za rezultat prawidłowy uznaje się stopień I.

  • Stopień I – pałeczki kwasu mlekowego są bardzo liczne, pH jest niskie, a w pobranym materiale nie obserwuje się innych bakterii, grzybów czy leukocytów.
  • Stopień II – pałeczki kwasu mlekowego są liczne, dostrzegalne są pojedyncze bakterie patogenne, drożdżaki oraz białe krwinki, pH jest nieco podwyższone. 
  • Stopień III – liczba pałeczek kwasu mlekowego jest znacznie obniżona, patogenne bakterie są liczne, może być również podwyższona ilość leukocytów; pH wzrasta do poziomu około 4,5-5,0.
  • Stopień IV – brak pałeczek kwasu mlekowego, liczne chorobotwórcze patogeny, w tym także grzyby (najczęściej są to drożdżaki lub pierwotniaki – np. rzęsistek pochwowy wywołujący rzęsistkowicę), pH jest wysokie. 

Co istotne, skala wskazuje także stopnie pośrednie oraz stopień ,,0” – brak pałeczek kwasu mlekowego, brak patogennych drobnoustrojów oraz brak, pojedyncze lub liczne białe krwinki. Wysokie jest zaś pH – na poziomie 6,0-8,0 – co również wskazuje na stan nieprawidłowy i znaczne ryzyko zakażenia. Nie występuje odpowiednia ochrona, którą tworzą pałeczki kwasu mlekowego, a odczyn sprzyja rozwojowi infekcji. 

Warto pamiętać, że wyniki powinien interpretować lekarz, z którym należy ustalać ewentualną terapię. Jest to o tyle ważne, że infekcje bakteryjne oraz grzybicze mają tendencje do nawrotów – leczenie powinno być więc jak najbardziej zoptymalizowane. Co ważne, terapia przyczynowa nie wyklucza łagodzenia pojawiających się w trakcie infekcji objawów, jak np. pieczenie, świąd, obrzęk stref intymnych. Pomocny jest wtedy chlorowodorek benzydaminy, który działa m.in. przeciwzapalnie oraz łagodząco – można go znaleźć w aptekach, jest dostępny bez recepty. 

Co może wpływać na zmiany we florze bakteryjnej pochwy – na co uważać?

  • Antybiotykoterapia – antybiotyki, eliminując chorobotwórcze drobnoustroje, zabijają także „dobre bakterie”, są które niezbędne do utrzymania m.in. homeostazy środowiska pochwy i tym samym tworzenia bariery ochronnej przed innymi patogenami. 
  • Perfumowane środki higieniczne – perfumowane wkładki lub podpaski mogą zaburzać florę bakteryjną pochwy. Dotyczy to również perfumowanych środków do higieny intymnej lub żeli stosowanych do mycia – należy unikać tego typu kosmetyków.
  • Obcisła bielizna wykonana z nieprzepuszczających powietrza materiałów – brak dostępu powietrza tworzy idealne środowisko do rozwoju patogennych drobnoustrojów, wiąże się to m.in. ze zwiększoną wilgocią oraz temperaturą panującą wtedy w strefach intymnych.
  • Zaburzenia hormonalne – negatywny wpływ na florę bakteryjną pochwy ma przede wszystkim zbyt niski poziom estrogenów. Ich niedobór wiąże się m.in. ze spadkiem ilości glikogenu w nabłonku pochwy, który umożliwia produkcję kwasu mlekowego. Spada więc jego ilość, co powoduje znaczne obniżenie wydolności systemu ochrony pochwy. Co więcej, wzrasta także jej pH, w związku z czym swobodnie mogą rozwijać się patogenne drobnoustroje. 
  • Stres – nadmierne obciążenie fizyczne oraz psychiczne zmniejsza odporność naszego organizmu.
  • Nieprawidłowa dieta – sposób odżywiania może wpłynąć na zaburzenia we florze bakteryjnej i tym samym zwiększać ryzyko infekcji. Szczególnie niekorzystne są w tym kontekście produkty przetworzone, a także nadmierne spożywanie cukrów oraz tłuszczów. Polecana jest dieta bogata w produkty pełnoziarniste, chude mięsa, ryby, jaja, a przede wszystkim warzywa, także kiszonki, które w naturalny sposób dostarczają organizmowi pałeczek kwasu mlekowego. 

  • Wilamowska, A., Woźniak, P., Stetkiewicz, T., Oszukowski, P., Biocenoza pochwy u kobiet po menopauzie, Przegląd Menopauzalny 2011; 6: 469–472 [dostęp:17.10.2019] https://search.proquest.com/openview/184945c86562bee01d66b25cd0d12db5/1?pq-origsite=gscholar&cbl=1286340
  • Sobczuk, A., Wrona, N., Pertyński, T., Stany zapalne pochwy u kobiet w wieku menopauzalnym, Przegląd Menopauzalny 2007; 3: 155–161 [dostęp: 17.10.2019] https://pdfs.semanticscholar.org/860e/4b0fbe4bedcee3749513f69f4347fbd92176.pdf

Przeczytaj inne porady

Kup online