Nietrzymanie moczu – przyczyny, sposoby leczenia. Czy można działać profilaktycznie, aby powstrzymać nietrzymanie moczu?

Nietrzymanie moczu to typowo kobiecy problem. Szacuje się, że może dotyczyć nawet 45% żeńskiej populacji. Decyduje o tym przede wszystkim kobieca fizjologia, zwłaszcza okres ciąży i porody. W ich trakcie mięśnie dna miednicy mniejszej zostają znacząco osłabione lub uszkodzone. Są także inne przyczyny nietrzymania moczu – otyłość i różnego rodzaju zaburzenia układu pokarmowego, moczowego, płciowego. Czy tę przykrą przypadłość da się skutecznie wyleczyć?

Rodzaje nietrzymania moczu

Nietrzymanie moczu (Urinary Incontinence, NTM) dotyczy około 4 tys. Polaków, a w zdecydowanej większości Polek. Statystycznie, z tym wstydliwym problemem mierzy się dziś co druga świeżo upieczona mama i co ósma kobieta w okresie menopauzalnym. Skala występowania tej przypadłości jest tak duża, że Światowa Organizacja Zdrowia włączyła NTM do grupy chorób społecznych.

Czym jest nietrzymanie moczu? To mimowolny wyciek moczu przez cewkę moczową o różnym podłożu i nasileniu. Do NTM zalicza się trzy główne schorzenia.

• Wysiłkowe nietrzymanie moczu, czyli takie, które ma związek z czynnościami powodującymi wzrost ciśnienia w brzuchu, a więc kasłaniem czy śmianiem się. 
• Naglące nietrzymanie moczu mimowolny wyciek moczu poprzedza silne uczucie parcia na pęcherz.
• Nietrzymanie moczu o charakterze mieszanym – wysiłkowym i naglącym.

Poza tym NTM to także moczenie i moczenie nocne, ciągłe, przewlekłe i niesklasyfikowane nietrzymanie moczu, a także epizody sytuacyjne (nietrzymanie moczu w trakcie śmiechu lub w współżycia seksualnego). 

Przyczyny nietrzymania moczu

Wysiłkowe nietrzymanie moczu

Najczęstszym rodzajem nietrzymania moczu jest to o podłożu wysiłkowym. Mimowolne popuszczanie moczu pojawia się w chwili wysiłku, w trakcie którego podnosi się ciśnienie w brzuchu, a więc podczas śmiania się, kichania, kasłania. Przyczyna tej przypadłości leży przeważnie w nieprawidłowym mechanizmie zamknięcia cewki moczowej, będącej skutkiem ciąży i porodu fizjologicznego. W trakcie wydawania dziecka na świat, mięśnie, nerwy i inne struktury podtrzymujące miednicę mogą łatwo zostać osłabione, a nawet uszkodzone. Zwłaszcza, gdy dochodzą do tego czynniki predysponujące, jak otyłość, nawracające zakażenia dróg moczowych, częste zaparcia, także palenie tytoniu. 

Inną przyczyną wysiłkowego nietrzymania moczu jest menopauza, a dokładniej niedobory hormonalne charakterystyczne dla okresu przekwitania. Mimowolny wyciek moczu pojawia się ponadto w konsekwencji operacji, a także w przebiegu niektórych chorób:

• układu moczowo-płciowego – pęcherz nadreaktywnym, zaburzenia statyki narządu rodnego (przetoki, wypadanie macicy), u mężczyzn przerost gruczołu krokowego lub prostaty;
• układu nerwowego – choroby Parkinsona i Alzheimera, stwardnienie rozsiane, udar mózgu, uraz rdzenia kręgowego;
• metabolicznych – cukrzyca;
• zakaźnych – AIDS.

Naglące nietrzymanie moczu

Przyczyny naglącego nietrzymania moczu również są bardzo różne. Zalicza się do nich zaburzenia ginekologiczne i urologiczne, w tym głównie kamicę nerkową, zapalenia cewki moczowej i pęcherza. Poza tym to także problemy neurologiczne i anatomiczne. Silne parcie na pęcherz pojawiające się bez względu na jego poziom wypełnienia pojawia się ponadto w przebiegu chorób nowotworowych i bywa konsekwencją urazów mechanicznych. Jest to przypadłość związana z nadreaktywnością pęcherza, który kurczy się mimowolnie w wyniku zwiększonej aktywności mięśni gładkich

Leki na nietrzymanie moczu

Diagnostyka nietrzymania moczu

Zanim podejmie się leczenie nietrzymania moczu, trzeba przejść dokładny proces diagnostyczny. Nietrzymanie moczu może mieć różne podłoże i być dolegliwością o różnym nasileniu. Ponieważ wyłącznie prawidłowe rozpoznanie umożliwia prawidłowe leczenie, osoba borykająca się z nietrzymaniem moczu powinna zgłosić się do lekarza i wykonać kilka badań. W diagnostyce NTM zleca się między innymi: 

• badanie jamy brzusznej, 
• USG ginekologiczne, 
• ocenę neurologiczną, 
• analizę i posiew moczu,
• cystoskopię (wziernikowanie pęcherza moczowego),
• badanie urodynamiczne.

Leczenie naglącego nietrzymania moczu

Złotym standardem leczenia naglącego nietrzymania moczu są leki antycholinergiczne. Cholinolityki, takie jak oksybutynina, fezoterodyna czy solifenacyna, blokują przekaźnictwo nerwowe związane z acetylocholiną. Choć nie działają przyczynowo, są bardzo skuteczne w zmniejszeniu parć naglących i wydłużaniu czasu pomiędzy uczuciem parcia a koniecznością skorzystania z toalety. Takie działanie wyraźnie osłabia uciążliwe dolegliwości, a zarazem podnosi komfort życia osób zmagających się z tą przypadłością. Podobne efekty pozwala uzyskać iniekcja toksyny botulinowej typu A. 

Mówiąc o nietrzymaniu moczu, należy podkreślić, że to schorzenie jest problemem społecznym – szeroko rozpoznawalnym, trudnym do wyleczenia i wymagającym wsparcia osób trzecich. To osobisty dramat, wyzwalający poczucie wstydu i bezradności, który często prowadzi do rezygnacji z życia towarzyskiego, wykluczenia, depresji. 

Profilaktyka nietrzymania moczu

Czynniki zwiększające ryzyko wystąpienia nietrzymania moczu to ciąża i poród, pęknięcie krocza, menopauza. Dlatego kobietom spodziewającym się dziecka, jak i tym w okresie przekwitania zaleca się konsultacje ze specjalistą (położną, ginekologiem, urologiem) oraz profilaktykę, polegającą na ćwiczeniu mięśni dna miednicy. Ponieważ wysiłkowe nietrzymanie moczu w ciąży to częsta dolegliwość, kobiety ciężarne dowiadują się o niej w I lub II trymestrze – w szkołach rodzenia, podczas wizyt ginekologicznych. Są instruowane, w jaki sposób wzmacniać mięśnie Kegla, aby zapobiec zaburzeniom pracy cewki moczowej i ustrzec się wstydliwego problemu. Dowiadują się także, jak dobrym na to sposobem jest również odpowiednia dieta, usprawniająca działanie układu trawiennego. Przecież przewlekłe zaparcia są jedną z przyczyn nietrzymania moczu. 

O zdrowy styl życia jako profilaktykę zaburzeń oddawania moczu powinny zadbać wszystkie osoby z grupy ryzyka, a więc obok kobiet w okresie ciąży, połogu czy menopauzy, także osoby otyłe, nałogowo palące, jak również seniorzy. Warto im przypomnieć także o innych, domowych sposobach na nietrzymanie moczu, a więc dostateczną higienę intymną oraz regularną mikcję. Najważniejsze jednak, aby nie ukrywać wstydliwego problemu, lecz spróbować go rozwiązać z pomocą lekarza i przy wsparciu najbliższych.

---

• S. Bender i wsp., Nietrzymanie moczu, “Medycyna po Dyplomie”, 2011 (20), str. 73-80, dostępne w internecie: “podyplomie.pl”, https://podyplomie.pl/publish/system/articles/pdfarticles/000/010/928/original/Strony_od_MpD_2011_06-10.pdf?1468415452, [dostęp 29.07.2020]