Opuchnięte wargi sromowe – jak poradzić sobie z problemem?
Data: 14 maja 2017, autor: Lek. Marta Dąbrowska
Srom, ze względu na lokalizację (blisko odbytu, w bezpośredniej łączności z ujściem cewki moczowej), jest szczególnie narażony na kolonizację patogennymi drobnoustrojami i rozwój stanów zapalnych. Pojawiać się może wtedy m.in. świąd, pieczenie czy opuchnięte wargi sromowe – jakie mogą być konkretne przyczyny tego stanu i jak sobie z nimi radzić?
Srom – budowa
Srom (pudendum femininum s. vulva) razem ze wzgórkiem łonowym tworzy zewnętrzne narządy płciowe. Składa się z warg sromowych większych i mniejszych. Wargi większe ograniczają szparę sromową, mniejsze otaczają przedsionek pochwy z zewnętrznym ujściem cewki moczowej i wejściem do pochwy. Do przedsionka pochwy uchodzą zaś gruczoły przycewkowe (gruczoły przedsionkowe mniejsze i większe).
- Wargi sromowe większe – to fałd skóry pokryty naskórkiem. Ciągną się ku przodowi, łączą i tworzą spoidło przednie warg, natomiast z tyłu – spoidło tylne, które przechodzi w krocze. W ich obrębie znajdują się gruczoły potowe, łojowe i mieszki włosowe.
- Wargi sromowe mniejsze – leżą bardziej wewnętrznie, zawierają gruczoły łojowe i potowe, są nieowłosione i powleczone nabłonkiem paraepidermalnym. Od przodu ulegają rozdzieleniu, tworząc napletek i wędzidełko łechtaczki, a od tyłu łączą się przez wędzidełko.
Biorąc pod uwagę chociażby jego położenie, srom jest narażony na wiele chorób. Najczęściej to infekcje, do których przyczynia się m.in. nieprawidłowa higiena intymna. Zdarzają się także schorzenia o podłożu hormonalnym (związane np. z obniżeniem poziomu estrogenów w okresie pomenopauzalnym), reakcje alergiczne lub znacznie poważniejsze zmiany nowotworowe (np. rak sromu).
Opuchnięte wargi sromowe – alergia czy niedobór estrogenów?
W przypadku opuchlizny warg sromowych połączonej ze świądem, nieraz stwierdza się dodatnie reakcje alergiczne na minimum jeden czynnik uczulający. Wśród alergenów wymienia się m.in. kosmetyki, konserwanty, substancje zapachowe oraz substancje barwiące. Eliminacja kontaktu z czynnikiem alergicznym z reguły pozwala zakończyć diagnostykę i nie rozpoczynać dodatkowej terapii.
Warto jednak zauważyć, że opuchnięte wargi sromowe i inne zmiany w tym obrębie mogą być także wynikiem niedoboru estrogenów – zwłaszcza u kobiet po menopauzie. Prowadzą do owrzodzeń, krwawych wylewów i zmian budowy sromu. Wargi sromowe mniejsze zaczynają przywierać do warg sromowych większych. Obrzęk i bliznowacenie okolic łechtaczki powodują jej atrofię. Dochodzi do sukcesywnej redukcji podskórnej tkanki tłuszczowej, co – wraz z ograniczoną liczbą włókien kolagenowych i sprężystych – skutkuje utratą napięcia warg sromowych większych i ich obwisaniem. Wargi sromowe mniejsze ulegają dehydratacji. Wejście do pochwy zwęża się, a błona śluzowa przedsionka ulega ścieńczeniu, staje się sucha i blada.
Konsekwencją zmian pomenopauzalnych jest uczucie suchości, świąd, dyspareunia, a także nawracające stany zapalne sromu i pochwy. Najczęściej to zakażenia bakteryjne i drożdżakowe – kandydozy, w których przebiegu występuje właśnie opuchlizna warg sromowych.
Grzybicze infekcje sromu i pochwy
Znaczny procent zakażeń grzybiczych sromu i pochwy wywołują drożdżaki z gatunku Candida albicans, rzadziej chorobę powodują inne rodzaje Candida lub zupełnie odmienne grzyby. Co istotne, u podstaw kandydoz leżą zaburzenia biocenozy pochwy, do czego przyczyniać się może np. antybiotykoterapia, nieprawidłowa higiena, niezdrowa dieta, otyłość lub nadwaga, osłabiona odporność etc. Choroba manifestuje się:
- obrzękiem sromu,
- pęknięciami nabłonka,
- zaczerwieniem,
- bólem,
- świądem,
- podrażnieniem pochwy,
- dyspareunią,
- dysurią,
- białymi, serowatymi upławami.
Na narządach płciowych mogą pojawiać się także białe naloty, które są zazwyczaj dobrze widoczne na rumieniowym podłożu. W niektórych przypadkach zmiany chorobowe zajmują także wewnętrzną powierzchnię ud.
Zidentyfikowano już blisko 200 szczepów Candida albicans, które mają zdolność do kolonizacji sromu pochwy, z reguły od strony przewodu pokarmowego. Satelitarne kolonie drożdży, zlokalizowane w okolicy zwieracza odbytnicy, tworzą potencjalny rezerwuar wirulentnych form grzybni i mogą stać się źródłem autozakażeń grzybiczych w przyszłości. Wiąże się z tym chociażby fakt, że albicans to grzyb dwupostaciowy – jego nieinwazyjna forma transformuje w kierunku postaci inwazyjnych, gdy środowisko, w którym bytuje, zmienia swój charakter i zaczyna sprzyjać jego namnażaniu.
Zapalenie (ropień) gruczołu Bartholina
Na gruczoł Bartholina (gruczoł przedsionkowy większy) składają się parzyste struktury w dolnej części warg sromowych mniejszych. Struktury te produkują wydzielinę śluzową, która nawilża przedsionek pochwy w czasie podniecenia seksualnego. Zapalenie (ropień) gruczołu Bartholina jest stosunkowo częstą przypadłością
Choroba rozwija się w wyniku blokady ujścia przewodów wyprowadzających i utworzenia cysty – w przypadku jej zakażenia powstaje ropień. Zazwyczaj za ten stan odpowiadają bakterie, w tym Escherichia coli, Streptococcus fecalis, Staphylococcus aureus, rzadziej dwoinki rzeżączki lub chlamydie. Infekcja przebiega z gwałtownymi, nasilonymi objawami miejscowymi – średnica ropnia może rosnąć i osiągać kilka centymetrów. Zapaleniu gruczoł Bartholina zwykle towarzyszy:
- obrzęk jednej części sromu,
- ból,
- niekiedy podwyższona temperatura ciała.
Objawy zaostrzają się podczas stosunku płciowego, chodzenia, siedzenia. Co istotne, w niektórych przypadkach ustępują nagle, wraz z samoistnym opróżnieniem zmiany.
Opuchnięte wargi sromowe – metody leczenia
Łatwo wnioskować, że terapia opuchniętych warg sromowych zależy od przyczyny dolegliwości. Nawiązując do ropnia gruczołu Bartholina, jedną z metod leczenia jest marsupializacja, czyli chirurgiczne nacięcie ropnia i opróżnienie jego zawartości. W przypadku, gdy do owego opróżnienia dojdzie samoistnie, zakłada się sączek i utrzymuje drenaż przez kilka dni (podobnie dzieje się po wyżej wymienionym zabiegu). W czasie leczenia konieczna może być także antybiotykoterapia.
Niepowikłane grzybice pochwy i sromu zwykle leczy się miejscowymi lekami przeciwgrzybiczymi, które aplikuje się w jednorazowej dawce. Czasem terapię prowadzi się przez 2-3 dni, a w nawracających zakażeniach i infekcjach o ciężkim przebiegu można wydłużyć farmakoterapię doustną lub miejscową do 7-14 dni. W leczeniu kandydozy dużą skuteczność wykazują leki z nifuratelem i nystatyną.
W przypadku nawracających zakażeń sromu i pochwy, których źródłem jest hipoestrogenizm i atrofia urogenitalna, proponuje się zaś lokalną terapię hormonalną (LHT), która zapobiega kolonizacji narządów płciowych przez patogeny.
Co ważne, objawy stanów zapalnych sromu i pochwy – obrzęk, ból, pieczenie, świąd, zaczerwienienie, upławy – łagodzi roztwór chlorowodorku benzydaminy, służący do przemywania zewnętrznych narządów płciowych. Lek ma również zastosowanie w profilaktyce przed- i pooperacyjnej w ginekologii. Benzydamina wykazuje działanie przeciwzapalne, przeciwbólowe, antyseptyczne i miejscowo znieczulające – skutecznie pomaga przynieść ulgę.