Rak sromu – objawy, diagnostyka, leczenie. Na co zwrócić uwagę?

Data: 7 sierpnia 2018, autor: Lek. Marta Dąbrowska

Zmiany na wargach sromowych

Srom to zewnętrzna część układu rozrodczego kobiety. W jego skład wchodzą m.in. wargi sromowe większe i mniejsze, wzgórek łonowy, łechtaczka oraz przedsionek pochwy. Jest zbudowany praktycznie wyłącznie z tkanek miękkich, w związku z czym jest tak samo narażony na powstawanie nowotworów, jak cała reszta ciała. Jakie objawy są niepokojące i kiedy należy niezwłocznie udać się do lekarza?

Rak sromu – warto wiedzieć

Rak sromu nie jest często występującym nowotworem, bo stanowi około 5 proc. wszystkich tego typu zmian w obrębie kobiecych narządów płciowych, a znaczną większością przypadków jest rak płaskonabłonkowy (około 90 proc.). Niestety, chociaż przeważnie można go łatwo wyczuć dotykiem, często kobiety zgłaszają się do specjalisty bardzo późno. Niemal 40 proc. przypadków rozpoznań stanowi III lub IV stopień zaawansowania (według FIGO). Znacznie pogarsza to prognozy i możliwości terapeutyczne choroby, czego odzwierciedleniem jest chociażby porównanie liczby zachorowań – w Polsce to około 350-400 rozpoznań rocznie – z poziomem śmiertelności. Co roku na raka sromu umiera w naszym kraju około 200 kobiet. 

Co wpływa na rokowania dotyczące leczenia?

  • Stopień zaawansowania nowotworu,
  • typ histologiczny,
  • dojrzałość histologiczna raka,
  • stan węzłów chłonnych,
  • wielkość guza,
  • lokalizacja guza.

Warto zauważyć, że średni wiek kobiet chorujących na raka sromu wynosi 67,5 roku. W większości to panie w przedziale 70-79 lat, lecz coraz częściej spotyka się także przypadki zachorowań wśród kobiet poniżej 40. r.ż. Wskazuje się, że istotne znaczenie mają przy tym przebyte infekcje wirusowe, głównie HSV oraz HPV. Pozostałe czynniki ryzyka to:

  • immunosupresja, czyli zahamowanie odpowiedzi odpornościowej organizmu, która może wiązać się z cukrzycą, ciążą, przeszczepami czy chorobami autoimmunologicznymi;
  • infekcje intymne – poza zakażeniami wirusami HSV i HPV wymienia się także m.in. chlamydię;
  • palenie papierosów – zwiększa ryzyko zachorowania 4-krotnie;
  • liszaj twardzinowy (wiąże się ze stanem zapalnym skóry) – ryzyko raka sromu zwiększa się wtedy nawet o 10-100 razy;
  • czynniki socjodemograficzne;
  • wczesny wiek inicjacji seksualnej oraz częste zmiany partnerów (dotyczy to głównie raka sromu związanego z zakażeniem HPV).

Co istotne, wyróżnia się dwie grupy raka sromu o charakterze płaskonabłonkowym. To wymieniony wyżej rak sromu związany z zakażeniem HPV oraz rak sromu, który nie wiąże się z tego typu infekcją. Pierwsza postać jest rzadsza, dotyczy około 33 proc. przypadków zachorowań i zwykle pojawia się u kobiet względnie młodych. Drugą rozpoznaje się częściej – dotyczy około ⅔ chorych, głównie starszych kobiet. W tym przypadku jako czynniki ryzyka wskazuje się także m.in. zaburzenia hormonalne, przede wszystkim obniżenie poziomu estrogenów, które wiąże się z menopauzą czy też niski poziom witaminy A w organizmie. 

Warto przy tym zaznaczyć, że rak płaskonabłonkowy sromu jest poprzedzony śródnabłonkową neoplazją sromu, jak określa się stany przedrakowe (inaczej VIN – vulvar intraepithelial neoplasia). Klasyfikuje się 3 stopnie ich zaawansowania, a jako objaw wymienia się miejscową, ograniczoną zmianę wyglądu wargi sromowej. Może przybierać formę szorstkiego naskórka, grudek, plamek czy nadmiernego rogowacenia z łuszczeniem.

Jak przebiega diagnostyka raka sromu?

Pierwszym elementem jest w tym zakresie ocena kliniczna, która polega na wywiadzie z pacjentką oraz omówieniu ewentualnego narażenia na czynniki ryzyka zachorowania na raka sromu. W rozmowie uwzględnia się także subiektywnie odczuwane przez kobietę objawy oraz obserwację zmian. Wskazana może być również konsultacja dermatologiczna. Co istotne, ocenie – zarówno makroskopowej oraz palpacyjnej – podlega też stan węzłów chłonnych zlokalizowanych w pachwinach. Jeżeli jakiekolwiek zmiany wydają się podejrzane, kolejnym krokiem są dalsze badania diagnostyczne. 

Jednym z nich może być wulwoskopia, czyli inaczej mówiąc badanie kolposkopowe, które umożliwia wykrycie oraz wybór najodpowiedniejszego obszaru do pobrania materiału niezbędnego do przeprowadzenia badania histopatologicznego. Inną techniką diagnostyczną może być metoda fotodynamiczna, która polega na naświetlaniu zmian odpowiednim rodzajem światła, co powoduje efekt fluorescencji w miejscu będącym ogniskiem raka. Jeśli zaś chodzi o ewentualne przerzuty do węzłów chłonnych, wskazane są tutaj techniki umożliwiające badanie węzła wartowniczego 

Co istotne, najważniejszą ocenę daje oczywiście wynik histopatologiczny, który – jeśli guz nie przekracza średnicy 2 cm – powinien wskazywać także głębokość inwazji podścieliska. To ważna informacja w kontekście dalszej terapii.

Leczenie raka sromu – możliwe techniki

Wybór metody leczenia zależy od wymienionych już wyżej czynników, w tym stopnia zaawansowania choroby. Techniki terapeutyczne mogą polegać na leczeniu zachowawczym, m.in. maści i kremy leczące zaistniałe infekcje, działające immunostymulująco oraz hamujące rozrost nabłonka. Zastosowanie może znaleźć także terapia fotodynamiczna, która działając odpowiednią energią (w formie światła), zmienia komórki nabłonka. 

Biorąc zaś pod uwagę metody chirurgiczne, zalicza się do nich m.in. krioterapię, laseroterapię czy elektrokoagulację, które mają na celu destrukcję zmiany. Sposobem leczenia jest także operacyjne wycięcie zmiany lub sromu, możliwe jest również jednoczesne usunięcie okolicznych węzłów chłonnych. Co jednak ważne, nie ma jednej idealnej metody operacyjnej – każdy przypadek raka sromu powinien być rozpatrywany indywidualnie i tak też powinny być dobierane techniki terapeutyczne. 

Łagodny rak sromu

  • Włókniak

Warto bliżej przyjrzeć się nowotworom łagodnym sromu, z których najczęstszy jest włókniak. Może przybierać formę miękką, czyli postać grudki, najczęściej zwisającej na wąskiej szypule o zabarwieniu podobnym do okolicznej skóry. Obserwowana jest także forma twarda, która występuje w postaci grudki lub guzka uniesionego nieco powyżej poziomu skóry o zabarwieniu od jasnobrązowego do cielistego. Włókniaki mogą pojawiać się w miejscach przewlekłego drażnienia. Często obserwuje się je u pacjentów z chorobami metabolicznymi, takimi jak cukrzyca czy dyslipidemia. Zmiana nie jest bolesna i najczęściej nie powoduje żadnego dyskomfortu. Może się to zmienić, jeśli osiągnie duże rozmiary i uciska okoliczne tkanki.

Podstawową metodą leczenia zmiany jest jej usunięcie. Jeśli natomiast nie powoduje uczucia dyskomfortu i jest mała, można je odroczyć na później, ponieważ nie istnieje ryzyko zezłośliwienia zmiany. Obecnie dostępnych jest wiele metod usuwania włókniaków. Oprócz klasycznej chirurgii z użyciem skalpela, zmianę można zamrozić lub usunąć laserowo.

  • Tłuszczak

Kolejnym łagodnym nowotworem, który może powstać w okolicy sromu, jest tłuszczak. Przyjmuje formę miękkiego, ruchomego guzka, który lokalizuje się pod skórą i jest przesuwalny względem podłoża. Tłuszczaki mogą osiągać rozmiary nawet kilkunastu centymetrów, co wpływa nie tylko na pogorszenie estetyki krocza, lecz może także utrudniać codzienne funkcjonowanie, np. chodzenie czy siedzenie. Podobnie jak w przypadku włókniaków, nie istnieje ryzyko zezłośliwienia zmiany. Małych tłuszczaków nie trzeba usuwać. Jeśli zmiana jest większa, należy pozbyć się jej metodą chirurgiczną. Niestety, ze względu na podskórne położenie tłuszczaka, zabieg przeprowadza się z użyciem skalpela.

  • Naczyniaki i przerośnięte gruczoły łojowe

Wśród innych, dużo rzadziej występujących nowotworów łagodnych sromu można wymienić naczyniaki, czyli grudki o zabarwieniu od jasnoczerwonego do fioletowego, które bledną pod uciskiem, stanowiące skupisko nieprawidłowych, poszerzonych naczynek krwionośnych. Kolejnym są przerośnięte gruczoły łojowe. Wówczas zmiany mają charakter miękkich guzków, lokalizujących się np. w okolicy ujść mieszków włosów łonowych.

Jakie cechy sugerują złośliwość zmiany?

Ze względu na wspomniane złe rokowanie w przypadku późnego rozpoznania złośliwego nowotworu sromu, jeśli obserwujesz u siebie wszelkie niepokojące zmiany, należy bezwzględnie zgłosić się do lekarza. Niestety, w większości przypadków te zmiany nie bolą, więc nie zwracają na siebie uwagi, a pojawienie się innych objawów, np. bólu, świadczy o znacznym zaawansowaniu choroby. Warto zatem zwrócić uwagę na czynniki alarmujące, które powinny nas zaniepokoić:

  • nagłe pojawienie się zmiany i jej szybkie powiększenie;
  • owrzodzenie zmiany z rozpadem, co może skutkować pokrwawianiem powierzchni;
  • nowotwór złośliwy sromu może mieć formę egozfityczną, czyli rośnie „kalafiorowato” na zewnątrz lub endofityczną, kiedy drąży w głąb skóry;
  • dolegliwości bólowe, nasilające się zwłaszcza podczas oddawania moczu i stolca, które mogą świadczyć o obecności głębiej położonych nacieków nowotworowych;
  • uporczywy, miejscowy świąd.

Nie tylko rak sromu – inne przyczyny zmiany 

Wargi sromowe większe są pokryte skórą, a na ich powierzchni jak w każdej innej okolicy, może dochodzić do powstawania różnego typu zmian, które nie są związane z nowotworami. Wśród przyczyn ich występowania można wymienić:

  • Infekcje wirusowe

Wargi sromowe to jedna z najczęstszych lokalizacji zmian powstających na skutek zakażenia drobnoustrojami przenoszonymi drogą płciową, zarówno wirusami jak i bakteriami. W pierwszej grupie można wymienić przede wszystkim wspomniane już wcześniej infekcje wirusami HSV i HPV.

Wirus HSV wywołuje zmiany opryszczkowe, podobne do tych, które okresowo powszechnie występują na granicy błony śluzowej wargi oraz skóry twarzy. Początkowo pacjentka zauważa pojedyncze, drobne pęcherzyki wypełnione treścią surowiczą. Towarzyszy im intensywny świąd, a ich powierzchnia jest bardzo delikatna i łatwo dochodzi do jej przerwania, co skutkuje powstawaniem bolesnych nadżerek. Intensywny rozsiew zmian w okolicy krocza może wiązać się z masywnym obrzękiem i zaczerwienieniem warg sromowych. Leczenie w tym przypadku opiera się na stosowaniu leków przeciwwirusowych, takich jak acyklowir, oraz łagodzeniu uciążliwych objawów, w czym pomocny jest roztwór chlorowodorku benzydaminy. Co ważne, w przypadku, gdy zmiany na kroczu wystąpią tuż przed porodem, kiedy niemożliwe jest zakończenie terapii do czasu rozwiązania, należy przeprowadzić cesarskie cięcie.

Zmiany na wargach sromowych mogą mieć również związek z zakażeniem wirusem brodawczaka ludzkiego HPV, zwłaszcza podtypami niskoonkogennymi. W przebiegu infekcji dochodzi do powstawania kłykcin kończystych, czyli brodawkowatych, kalafiorowatych wyrośli, osiągających rozmiary nawet kilkunastu centymetrów. Mimo przerażającego pacjentki wyglądu, nie stanowią zagrożenia zdrowia czy życia. Na pewno są jednak poważnym problemem estetycznym, dlatego kobiety decydują się najczęściej na ich usunięcie. Można w tym celu wykorzystać krioterapię, laseroterapię lub leczenie chirurgiczne.

Wśród czynników zwiększających ryzyko zakażenia wirusami powodującymi infekcje intymne wymienia się:

  • dużą ilość partnerów seksualnych,
  • wczesny wiek inicjacji seksualnej,
  • współwystępowanie innych chorób wenerycznych,
  • nieprawidłowy wynik cytologii,
  • osłabienie odporności,
  • nieprawidłową higienę intymną,
  • palenie papierosów.
  • Zakażenia bakteryjne

Zmiany na wargach sromowych mogą być również efektem zakażeń bakteryjnych. Klasycznym przykładem jest kiła – choroba przenoszona drogą płciową. W ostatnich latach obserwuje się sukcesywny wzrost zachorowalności na to schorzenie. Jego przyczyną jest zakażenie krętkiem bladym

W miejscu jego wniknięcia do organizmu, np. na wardze sromowej, po około 3 tygodniach od odbycia stosunku powstaje twarda, niebolesna zmiana. Początkowo ma postać grudki, jednak stopniowo rozszerzając się, przyjmuje postać owrzodzenia o równych brzegach i lśniącym dnie. Jej obecności może towarzyszyć powiększenie okolicznych węzłów chłonnych, głównie pachwinowych. Nawet jeśli pacjentka nie uda się do lekarza i nie zostanie włączona odpowiednia antybiotykoterapia, zmiana zniknie samoistnie po około miesiącu, bez pozostawienia blizny. Niestety, nie oznacza to całkowitego wyleczenia. Po kilkunastu tygodniach dochodzi do wystąpienia tzw. kiły wtórnej.

O ile w przypadku kiły wrzód jest twardy i niebolesny, o tyle przy zakażeniu bakterią z gatunku Haemophilus ducreyi w kilka dni po zakażeniu powstaje krosta, przekształcająca się w bardzo bolesne, ropne owrzodzenie. Okoliczna skóra jest intensywnie czerwona i tkliwa. Podobnie jak w trakcie leczenia kiły, podstawą terapii jest podanie antybiotyku – im szybsze, tym lepiej. Wszelkie zmiany występujące na sromie powinny być więc poddane specjalistycznej konsultacji. 


  • Sznurkowski, J.J., Emerich, J., Postępowanie w stanach przedrakowych sromu: epidemiologia, etiopatogeneza, diagnostyka i leczenie, Current Gynecologic Oncology 2009, 7(3), s. 184-191 [dostęp: 17.11.2019] http://yadda.icm.edu.pl/yadda/element/bwmeta1.element.psjd-e7596d33-58b0-4369-9ee5-e109cd687a3b/c/postepowanie-w-stanach-przedrakowych-sromu-epidemiologia-etiopatogeneza-diagnostyka-i-leczenie.pdf
  • Gajewska, M., Figat, M., Bidziński, M., Analiza wybranych czynników klinicznych i histologicznych usposabiających do wystąpienia wznowy u kobiet po pierwotnym leczeniu płaskonabłonkowego raka sromu, Current Gynecologic Oncology 2009, 7(3), s. 161-168 [dostęp: 17.11.2019] http://psjd.icm.edu.pl/psjd/element/bwmeta1.element.psjd-51dd0bba-7689-448a-ab19-32b2e4233949
  • Frąckowiak, L., Kuciel-Lisieska, G., Bestecka, M., Mickiewicz, L., Licznerska, G.,Rak sromu leczony z zastosowaniem metody węzła wartownika – opis przypadku, Rocznik Medyczny. 2008, 15(1), s. 58-65.  [dostęp: 17.11.2019] https://www.researchgate.net/publication/269987905_VULVAR_CANCER_TREATED_WITH_SENTINEL_LYMPH_NODE_METHOD_-A_CASE_STUDY_RAK_SROMU_LECZONY_Z_ZASTOSOWANIEM_METODY_WEZLA_WARTOWNIKA-_OPIS_PRZYPADKU

Przeczytaj inne porady

Kup online