Poród fizjologiczny – co to jest? Przebieg, fazy i czas trwania porodu

Poród fizjologiczny to poród drogą pochwową, kierowany siłami natury. Rozpoczyna się około 40. tygodnia ciąży z możliwym 14-dniowym odchyleniem. Poród fizjologiczny składa się z czterech okresów – fazy skurczów i postępującego rozwarcia, narodzin dziecka, jego odpępnienia i wydalenia łożyska, a następnie dwugodzinnej obserwacji na sali porodowej, po których następuje okres połogu. 

Co to jest poród fizjologiczny?

Poród fizjologiczny odbywa się wówczas, gdy dziecko kierowane siłami natury przychodzi na świat przez kanał rodny. Akcja porodowa rozpoczyna się spontanicznie pomiędzy 37. a 42. tygodniem ciąży, ma prawidłowy przebieg i niskie ryzyko powikłań. Narodziny dziecka to akt naturalny, choć obecnie niestety bardzo często obarczony zbyt dużą interwencją medyczną. Poruszając ten temat, należy podkreślić, że dziś nie każdy poród drogami natury jest porodem naturalnym, czyli takim, który przebiega samoczynnie, bez żadnej interwencji medycznej. Poród indukowany (wywoływany) może być wciąż porodem fizjologicznym (o ile nie zakończy się cesarskim cięciem), jednak nie jest już porodem naturalnym. Indukcję porodu wykonuje się przede wszystkim wtedy, gdy z jakichś powodów akcja nie rozpoczyna się w odpowiednim momencie bądź dobrostan dziecka lub matki jest zagrożony. Do najczęstszych przyczyn indukowania porodu zalicza się:

• ciążę przenoszoną, to znaczy po ukończonym 41. tygodniu (to bardzo często praktykowane postępowanie);
• odejście wód płodowych przed ukończeniem 37. tygodnia ciąży;
• zahamowanie wzrostu płodu;
• małowodzie;
• nadciśnienie tętnicze czy cukrzycę.

Choć wywołanie porodu w wielu przypadkach jest koniecznością, są sytuacje, w których jego przeprowadzenie okazuje się zupełnie niepotrzebne. Z tego powodu kobiety szykujące się do porodu fizjologicznego powinny dokładnie zgłębić ten temat, a w razie konieczności (i możliwości), dopytać lekarza-położnika o przyczynę takiego postępowania i ewentualne rozwiązania alternatywne – na przykład naturalne metody wywoływania porodu. Trzeba wiedzieć, że indukcja porodu, zwłaszcza farmakologiczna (podanie oksytocyny), ale i mechaniczna (amniotomia, cewnik Foleya), niesie pewne ryzyko, a przy tym sprawia, że akcja porodowa przebiega w zupełnie inny niż naturalny sposób. Idealna sytuacja porodowa to taka, podczas której mama i rodzące się dziecko radzą sobie sami. Poród naturalny to najlepsza, bo zgodna z ludzką fizjologią, droga narodzin. 

Cięcie cesarskie a poród fizjologiczny

Chociaż poród fizjologiczny to najlepsza z możliwych dróg narodzin, nie zawsze okazuje się możliwa. Wówczas konieczne jest wykonanie cesarskiego cięcia, czyli operacyjnego rozwiązania ciąży. Poród operacyjny jest poważną interwencją chirurgiczną, przez co powinien być wykonywany wyłącznie ze ściśle określonych powodów. To przede wszystkim wskazania medyczne dotyczące matki (zaburzenia neurologiczne, okulistyczne, kardiologiczne i inne) lub dziecka (nieprawidłowe położenie/ułożenie, dysproporcja płodowo-miednicza, zagrażająca zamartwica płodu). Cesarskie cięcie wykonuje się planowo lub w trybie nagłym. W tym ostatnim przypadku decyzję o operacji podejmuje się, gdy poród fizjologiczny nie postępuje, pojawiają się zaburzenia tętna płodu czy też inne niebezpieczne dla matki lub dziecka sytuacje. 

Obecnie w polskich szpitalach rodzi się przez cesarskie cięcie prawie 50% dzieci. Ministerstwo Zdrowia szuka sposobów na odwrócenie dramatycznie rosnących statystyk.

Cesarskie cięcie ,,na życzenie” przeprowadzone bez wyraźnych wskazań medycznych jest uznawane przez Polskie Towarzystwo Ginekologiczne za działanie niedopuszczalne, a nawet szkodzące matce i jej dziecku. Lawinowo narastająca liczba operacyjnych porodów nie przekłada się na poprawę wyników matczynych ani noworodkowych, a co więcej, jako kosztowna procedura chirurgiczna, generuje olbrzymie obciążenie finansowe. Organizacje pozarządowe zajmujące się sprawami ciężarnych i rodzących postulują, aby zwiększyć świadomość społeczeństwa dotyczącą porodu fizjologicznego i cięcia cesarskiego.

Fazy porodu fizjologicznego

Poród fizjologiczny składa się z 4 okresów – fazy skurczów i rozwarcia, narodzin dziecka, jego odpępnienia, urodzenia łożyska oraz dwugodzinnej obserwacji na sali porodowej/poporodowej. Teoretycznie poród powinien rozpocząć się około 40. tygodnia ciąży, ale to tylko data orientacyjna. W dokładnie wyznaczonym terminie porodu rodzi się niewielki odsetek dzieci. Najwięcej porodów rozpoczyna się już od 37. do 42. tygodnia ciąży, a noworodki z tego przedziału uznaje się za donoszone. 

Zasadniczo przygotowania kobiety do porodu fizjologicznego trwają 9 miesięcy. Jednak to końcówka ostatniego trymestru jest czasem najbardziej dynamicznych zmian. Na 3-4 tygodnie przed rozwiązaniem obniża się dno macicy (objawiające się ,,opadnięciem brzucha” i ułatwionym oddychaniem). Pod koniec ciąży zaczynają pojawiać się skurcze przepowiadające. To trening macicy przed tymi właściwymi skurczami, pojawiającymi się w trakcie porodu. Skurcze przepowiadające są przeważnie krótsze i niebolesne, charakterystyczne jest dla nich to, że pojawiają się nieregularnie. Kiedy jednak zaczną być mocniejsze, dłuższe i regularne co min. 10 minut , oznacza to, że rozpoczął  się pierwszy okres porodu. 

I OKRES PORODU 

I okres porodu jest najdłuższy polega na skracaniu i rozwieraniu się szyjki macicy. Składają się na niego dwa etapy – faza utajona (3-4 cm rozwarcia) i faza aktywna (10 cm, czyli pełne rozwarcie). W tym czasie pojawiają się bóle oraz regularne skurcze, które z godziny na godzinę stają się dłuższe, mocniejsze i coraz bardziej odczuwalne. 

U niektórych kobiet na tym etapie dochodzi także do przerwania błon płodowych i odpłynięcia płynu owodniowego, jednak wody płodowe mogą odpłynąć w każdym momencie, nie tylko na początku, lecz także przed pojawieniem się na świecie dziecka. Kiedy worek owodniowy pęka w trakcie porodu, dziecko rodzi się w czepku, co ma w wielu kulturach wymiar magiczny i stanowi zapowiedź wyjątkowego, szczęśliwego życia. 

Chociaż I okres porodu wiąże się z narastającym bólem i przeplatającymi się uczuciami strachu i ekscytacji, warto aby rodząca jak najdłużej pozostała w domu, była aktywna, wzięła prysznic, zrelaksowała się. Na izbę przyjęć trzeba zgłosić się, gdy:

• skurcze wracają regularnie co około 10 minut, 
• mimo że płyn owodniowy odszedł, nie pojawiają się skurcze ani inne oznaki porodu,
• zauważy się zielone wody płodowe,
• kobieta odczuwa duży niepokój i bezpieczniej czułaby się w towarzystwie położnej.

Gdy rozwarcie osiągnie 10 cm, rozpoczyna się drugi okres porodu. 

II OKRES PORODU

II okres porodu trwa od kilku minut do 2 godzin. Obejmuje czas od chwili pełnego rozwarcia aż do narodzin. W II okresie porodu pojawiają się tzw. skurcze parte.

Parcia mają charakter instynktowny i dziś promuje się rodzenie w zgodzie z własnym ciałem. Dotyczy to również pozycji. Czasy, kiedy kobiety rodziły na leżąco, bo takie były ówczesne zalecenia, to już na szczęście przeszłość. Obecnie rodzące same wybierają pozycję do porodu. Tym bardziej, że przy pozycjach wertykalnych urodzeniu dziecka sprzyja grawitacja. Warto pamiętać, że nie ma uniwersalnej pozycji porodu. To sprawa indywidualna, na którą wpływa wiele czynników, dlatego tak ważne jest, aby rodząca mogła samodzielnie o niej decydować. 

Maluch przesuwa się w dół dzięki skurczom partym. W trakcie każdego z nich główka obniża się. Może im towarzyszyć uczucie silnego parcia oraz defekacja. Dla wielu rodzących to doświadczenie niezwykle krępujące. Pewnym sposobem, aby mu zapobiegać, jest wykonanie przed porodem lewatywy.

Dziecko ma do przebycia niezwykle trudną drogę. Kanał rodny jest wąski i zagięty, ma niejednorodny kształt. Główka dziecka, największa i najtwardsza część jego ciała, przeciska się jako pierwsza (przy ułożeniu główkowym), tuż za nią idą barki. Aby mogły się przecisnąć, dziecko musi wykonać zwrot w próżni, a jest to możliwe dzięki temu, że rodzi się w ruchu śrubowym. Kiedy głowa i barki przedostaną się przez kanał rodny, wówczas reszta ciała rodzi się już bardzo szybko. Od razu po narodzinach rozpoczyna się proces fizjologicznej adaptacji i najlepiej, aby w tym czasie nowonarodzony maluszek przebywał z mamą. Standardy okołoporodowe mówią, że pierwsze kangurowanie powinno trwać nieprzerwanie przez dwie godziny.

III OKRES PORODU

III okres porodu jest zwykle najkrótszy. Trwa do 30 minut, a w jego trakcie następuje oddzielenie i urodzenie łożyska. Kiedy tak się stanie, położna dokładnie sprawdza jego stan. Łożysko powinno zostać wydalone w całości, w jednym kawałku. Jeśli jakiś fragment zostanie w macicy lub kanale rodnym, konieczne jest jego usunięcie – w tym celu wykonuje się łyżeczkowanie. 

Po narodzinach dziecka noworodek i mama zostają w kontakcie skóra do skóry. Czynności medyczne, takie jak mierzenie, ważenie i ocena neonatologiczna, powinny zostać wykonane po pierwszym karmieniu, aczkolwiek to zależy od danego szpitala, a po trosze również od determinacji samej mamy oraz stanu klinicznego noworodka. W IV okresie porodu pod kontrolą lekarską zostaje nie tylko noworodek, lecz także położnica – świeżo upieczona mama, u której sprawdza się proces obkurczania macicy, przebieg laktacji i ogólne samopoczucie. Zwiększona kontrola obejmuje również pierwsze dni po porodzie. Po porodzie kobieta wkracza w 6-tygodniowy okres połogu. 

Czas trwania porodu fizjologicznego

Czas trwania porodu fizjologicznego nie jest sztywno określony. Kiedy jedna kobieta wydaje dziecko na świat w 5 minut, innej zajmuje to 8 godzin. Tempo i rytm porodu to kwestie indywidualne i zależą zarówno od osobistych uwarunkowań przyszłej mamy, jak i cech jej dziecka. 

Mimo tego, istnieją pewne regulacje dotyczące bezpiecznego czasu trwania porodu. Obecnie ,,normalny” poród trwa nie dłużej niż 24 godziny. Taki wynik udaje się osiągnąć dzięki medykalizacji porodu, która zapewnia rodzącym między innymi stałą opiekę jednej położnej. Jej obecność dodaje otuchy pacjentkom porodówki, a przy tym w razie potrzeby pozwala je zaktywizować, co może korzystnie wpłynąć na przebieg porodu. Ogólnie uznaje się, że pierworódka rodzi dłużej niż wieloródka, aczkolwiek, jak już zostało wspomniane, czas porodu ma charakter indywidualny, a wszelkie podane informacje mają jedynie wartość orientacyjną. 

Czas trwania porodu fizjologicznego:

• I okres – rozwieranie szyjki macicy – do kilkunastu godzin;
• II okres – narodziny dziecka – od 30 minut do 2 godzin;
• III okres – wydalanie łożyska – od 5 do 30 minut.
• IV okres – obserwacja położnicy – 2 godziny