Rzęsistkowica – objawy i leczenie
Data: 11 lutego 2017, autor: Lek. Med. Robert Makowski
Rzęsistkowica (trychomonadoza) należy do chorób pasożytniczych przenoszonych drogą płciową. Wywołuje ją rzęsistek pochwowy (łac. Trichomonas vaginalis), czyli pierwotniak, który bytuje w drogach moczowych i układzie rozrodczym człowieka. Kobiety dotknięte rzęsistkowicą cierpią z powodu upławów, świądu pochwy i bólu podczas oddawania moczu. U mężczyzn infekcja na ogół nie daje charakterystycznych objawów.
Rzęsistek – groźny pierwotniak
Rzęsistkowica (łac. trichomonadosis) jest chorobą pasożytniczą, za którą odpowiada rzęsistek pochwowy. U kobiet pierwotniak bytuje w pochwie, cewce moczowej i gruczołach okołocewkowych. U mężczyzn wiciowiec występuje przede wszystkim w cewce moczowej, czasem w przestrzeni podnapletkowej. Na rzęsistkowicę szczególnie narażone są osoby, które nie stronią od przygodnych kontaktów seksualnych i współżyją z wieloma partnerami. Do grupy ryzyka zalicza się także pacjentów, u których wcześniej stwierdzono choroby przenoszone drogą płciową.
W krajach rozwiniętych do zakażenia dochodzi głównie podczas stosunku seksualnego. Jednak rzęsistek potrafi przetrwać dobę w wilgotnym środowisku, istnieje więc możliwość zarażeń pośrednich (wskutek korzystania ze wspólnych ręczników, gąbek, wanien, przedmiotów do irygacji, publicznych toalet itp.). W okresie 3-28 dni od momentu zainfekowania może rozwinąć się choroba (występują też przypadki bezobjawowe). Na trychomonadozę najczęściej chorują kobiety aktywne seksualnie między 25. a 40. rokiem życia.
Zazwyczaj początek rzęsistkowicy przebiega bez charakterystycznych objawów. Symptomy pojawiają się, gdy infekcja przybiera charakter ostry. Postaci przewlekłej, która występuje częściej, na ogół towarzyszą dolegliwości o słabszym natężeniu.
Objawy rzęsistkowicy
Symptomy u kobiet mogą pojawić się kilka dób po zakażeniu. Najczęściej rzęsistkowica przebiega z obfitymi, nieraz pienistymi upławami o barwie szarawej lub żółtoszarej (rzadziej żółtozielonej) i przykrym zapachu. Pacjentki skarżą się na dokuczliwy świąd sromu oraz ból, pieczenie podczas oddawania moczu, a także parcie na pęcherz i częste wizyty w toalecie. Niektórym paniom doskwiera obrzęk warg sromowych i pochwy. Czasem występują plamienia kontaktowe i dolegliwości bólowe w czasie stosunków seksualnych. Postać przewlekła może dawać podobne, ale słabiej wyrażone objawy (zazwyczaj w jej przebiegu obserwuje się upławy).
Mężczyźni zakażeni Trichomonas vaginalis na ogół nie zgłaszają żadnych dolegliwości, w niektórych przypadkach pacjenci skarżą się na ból w trakcie mikcji, częste oddawanie moczu i wydzielinę z cewki moczowej (niekiedy ropną). Zdarza się, że infekcja prowadzi do stanów zapalnych gruczołu krokowego, żołędzi i napletka.
Diagnoza rzęsistkowicy
Kiedy pojawiają się pierwsze niepokojące objawy zakażenia rzęsistkiem, należy jak najszybciej zarejestrować się do lekarza. Specjalista przeprowadza wywiad z pacjentem m.in. na temat wcześniej zdiagnozowanych chorób przenoszonych droga płciową. Ocenia też upławy i przechodzi do badania, po czym zleca dalsze badania diagnostyczne. Może pobrać wymaz do oceny mikroskopowej lub wydzielinę z pochwy do wykonania posiewu. U mężczyzn infekcję rozpoznaje się w oparciu o badanie bakteriologiczne wysięku z cewki moczowej albo osadu z moczu. Hodowla bakterii należy do najczulszych metod, ale najczęściej wykonuje się ocenę mikroskopową wydzieliny z cewki moczowej.
Warto zauważyć, że kobietom w ciąży chorującym na rzęsistkowicę grozi przedwczesny poród, urodzenie dziecka o niskiej masie ciała i zakażenie noworodka rzęsistkiem (podczas porodu). Ponadto trychomonadoza sprzyja rozwojowi infekcji bakteryjnych i grzybiczych (w patologicznej wydzielinie panują korzystne warunki do ich namnażania).
Leczenie i profilaktyka rzęsistkowicy
Rzęsistkowicę leczy się farmakologicznie (warto informować pacjentów, że choroba jest w pełni uleczalna). Terapia polega na krótkotrwałym podawaniu chemioterapeutyków, na które wrażliwe są pierwotniaki. Można zalecić doustne przyjmowanie nifuratelu – leku o szerokim spektrum działania, w tym o działaniu przeciwpierwotniakowym. Stosuje się go w terapii zakażeń pochwy i sromu wywołanych m.in. przez rzęsistka pochwowego. Nifuratel przyspiesza leczenie zakażeń układu moczowo-płciowego i zapobiega ich nawracaniu, ale nie narusza fizjologicznej flory pochwy (nie oddziałuje na Lactobacillus spp). Nie prowadzi też do krzyżowej odporności drobnoustrojów na inne leki, które wykorzystuje się w leczeniu infekcji. W trakcie doustnego przyjmowania nifuratelu nie wolno spożywać alkoholu. Leki z nifuratelem do stosowania miejscowego (w postaci maści, globulek dopochwowych) zawierają również nystatynę, co zwiększa siłę działania obu substancji czynnych (podczas leczenia nie należy podejmować współżycia płciowego).
Objawy zakażeń intymnych można także łagodzić przy pomocy roztworów chlorowodorku benzydaminy (stosowanych do irygacji pochwy lub przemywania zewnętrznych narządów płciowych). Lek wykazuje działanie przeciwzapalne, przeciwbólowe, antyseptyczne oraz miejscowo znieczulające.
Bezwarunkowo należy objąć leczeniem wszystkich partnerów seksualnych pacjentki (w innym wypadku dojdzie do powtórnego zarażenia wyleczonej osoby). Nosiciele bezobjawowi, którzy nie wiedzą, że zostali zainfekowani, stanowią wyjątkowo groźne źródła zakażeń. Przez długi czas mogą nieświadomie zarażać partnerów płciowych albo współmieszkańców. Do czasu zakończenia kuracji (i potwierdzenia jej skuteczności za pomocą badań kontrolnych) zaleca się wstrzemięźliwość seksualną, ewentualnie stosowanie prezerwatyw.
Profilaktyka rzęsistkowicy polega na przestrzeganiu zasad higieny i stosowaniu prezerwatyw w czasie kontaktów seksualnych. Należy ograniczyć się do współżycia z jednym, stałym partnerem (zaleca się stosunek pochwowy z zabezpieczeniem). Trzeba zachować ostrożność w trakcie korzystania z publicznych toalet. Powinno się używać wyłącznie własnych ręczników, bielizny itp.