Torbiel jajnika – rodzaje, przyczyny, leczenie

Torbiel jajnika jest zmianą, która jak sama nazwa wskazuje, powstaje w obrębie jajnika. Jest to patologiczna przestrzeń (w formie pęcherzyka), którą od prawidłowej tkanki oddziela ściana. Co ważne, torbiel jajnika może być łagodna, ale może mieć także charakter złośliwy – rak jajnika.

W wielu przypadkach torbiel jajnika, inaczej nazywana cystą, nie daje żadnych niepokojących objawów. Stąd też często wykrywa się ją podczas rutynowych badań. Zmianę może wyczuć ginekolog, który w celu dalszej diagnostyki zleca wykonanie USG dopochwowego (inaczej transvaginalnego, które od 35. roku życia każda kobieta powinna wykonywać raz w roku). To właśnie badanie ultrasonograficzne jest podstawowym narzędziem diagnostycznym patologii jajników. Ważne stają się w tym przypadku także wykonywane z krwi badania hormonalne, m.in. poziom estrogenów i progesteronu, ale też oznaczenia markerów nowotworowych. Co ważne, torbiele spotyka się u kobiet w każdym wieku, a znaczna ich część to zmiany łagodne.

Sprawdź także: Nadżerka szyjki macicy – objawy, leczenie, rodzaje

Jeśli jednak torbiel ma duże rozmiary (które wciąż narastają) lub też uciska okoliczne tkanki, mogą pojawić się symptomy, takie jak:

• krwawienia międzymiesiączkowe lub plamienia, 
• zaburzenia cyklu,
• ból podbrzusza, 
• szybkie powiększanie się obwodu brzucha,
• dyspareunia (ból podczas współżycia), 
• trudności podczas oddawania moczu, 
• nudności,
• wzdęcia,
• ból pleców.

Co ważne, może nastąpić także pęknięcie torbieli. Jej zawartość przedostaje się wtedy do jamy otrzewnej, co wiąże się z wystąpieniem objawów tzw. ,,ostrego brzucha” – narastający ból, wymioty, nudności. Może dojść wtedy także do krwawienia do jamy brzusznej, co w dużym nasileniu wiąże się nawet z zagrożeniem życia. Niezbędna jest wtedy interwencja chirurgiczna, podobnie jak w przypadku skręcenia torbieli, które może skutkować martwicą jajnika.

Rodzaje torbieli jajnika:

• Torbiele czynnościowe

Zalicza się do nich torbiel pęcherzykową oraz torbiel ciałka żółtego. W obu przypadkach ich powstanie wiąże się z przebiegiem cyklu menstruacyjnego, w trakcie którego tworzy się pęcherzyk Graffa. W momencie owulacji pęcherzyk pęka, a komórka jajowa wędruje do jajowodu. Jeśli nie dojdzie do jego pęknięcia (w związku z zaburzeniami hormonalnymi), pęcherzyk wypełnia się płynem i rośnie – tym samym tworzy się torbiel pęcherzykowa. Jest to najczęstszy rodzaj torbieli jajnika, który przede wszystkim pojawia się u nastolatek i młodych kobiet.

Idąc tym tropem, pęcherzyk Graafa po pęknięciu zmienia się w ciałko żółte. Jeśli nie dojdzie do zapłodnienia, ciałko żółte zanika. Zdarza się jednak, że owy zanik nie następuje, a w środku ciałka żółtego powstaje torbiel.

• Torbiele nieczynnościowe

W ich skład wchodzą torbiele endometrialne, które inaczej nazywa się czekoladowymi, torbiele dermoidalne (skórzaste) oraz torbiele powstałe w związku z występowaniem zespołu policystycznych jajników (PCOS). 

Torbiele czekoladowe pojawiają się w przebiegu endometriozy, czyli choroby, w trakcie której endometrium występuje poza jamą macicy i umiejscawia się w innych tkankach. Mogą to być zarówno tkanki w okolicach miednicy, jak i np. płuc. Występujące wtedy cysty wypełnia ciemnobrunatna, gęsta krew. Torbiele skórzaste wypełniają zaś np. komórki naskórka, tkanka tłuszczowa, kostna, a nawet włosy i zęby. Jeśli zaś chodzi o cysty pojawiające się w przebiegu PCOS, najczęściej występuje wtedy zjawisko wielotorbielowatości. Zaburzenia hormonalne powodują, że pęcherzyki Graafa nie mogą dojrzeć, a w jajniku znajdują się bardzo liczne drobne cysty dając charakterystyczny objaw w badaniu USG. Nie dochodzi wtedy do owulacji, a w związku z tym, znacznie utrudnione staje się m.in. zajście w ciążę.

Leczenie torbieli jajnika

Wiele z nich zanika samoistnie, co oczywiście należy mieć pod kontrolą. Najczęściej dzieje się to po upływie kilku cykli miesiączkowych. Do leczenia niektórych z nich mogą być wykorzystane także tabletki antykoncepcyjne (co wiąże się z hormonoterapią).

Leczenie operacyjne wskazane jest w przypadku dużego ryzyka pęknięcia cysty, co wiąże się z jej rozmiarem. Wskazaniem może być także znaczny ucisk na znajdujące się obok torbieli narządy lub tkanki oraz ryzyko endometriozy czy raka jajnika. W określonych przypadkach lekarz może zlecić także badanie mające na celu oznaczenie markerów nowotworowych – marker CA 125, który jest markerem właśnie raka jajnika lub test ROMA. W leczeniu operacyjnym zazwyczaj stosuje się metodę laparoskopową, co nie wiąże się z długą lub wymagającą rekonwalescencją. Może jednak wystąpić także taka sytuacja, w której pojawi się konieczność usunięcia całego jajnika. Jeśli jednak drugi jajnik pozostaje w prawidłowym stanie, ciąża metodą naturalną wciąż pozostaje możliwa.

Warto wziąć też pod uwagę czynniki, które mogą być przyczyną gorszych rokowań w procesie leczenia. Jest to m.in. znaczna grubość ściany cysty i nieregularność jej budowy, ale też obecność zmian, wielu komór i silne unaczynienie torbieli. Wszystkie te cechy można zaobserwować w trakcie badania USG. 

---

• Dyjecińska, J., Torbiele jajników – przyczyny i leczenie. Dlaczego powstaje torbiel na jajniku?, poradnikzdrowie.pl” za: ,,Zdrowie”, 20.05.2015  [dostęp: 11.06.2019] https://www.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/choroby-kobiece/torbiele-jajnikow-przyczyny-leczenie-jak-powstaje-torbiel-na-jajniku-aa-v6oz-DFDf-b6P7.html