Wkładka domaciczna jest jedną z metod antykoncepcji. Jej główne zalety to bardzo wysoka skuteczność, wygodna forma zabezpieczenia i niewielkie ryzyko wystąpienia skutków ubocznych. Z drugiej strony to właśnie możliwe działania niepożądane, obok wysokiej ceny, są najważniejszymi wadami spirali domacicznej. Niemniej jednak, to bardzo popularna metoda antykoncepcji, polecana przez wielu ginekologów.

Co to jest wkładka domaciczna?

Wkładka antykoncepcyjna (ang. IUD Intra Uterine Device) to środek antykoncepcyjny wewnątrzmaciczny, przystosowany do kilkuletniego stosowania. Współczesne wkładki są stworzone z elastycznego plastiku z domieszką metali szlachetnych (najczęściej jonów miedzi) bądź hormonów. Te ostatnie zawierają syntetyczny progesteron (lewonorgestrel) w niewielkiej dawce, pozwalającej zahamować owulację. Obecnie dostępne są wkładki domaciczne w kształcie kuli, litery ,,T” lub ,,S”. To delikatne konstrukcje zakończone dwiema cienkimi niteczkami (służącymi do kontrolowania i usunięcia wkładki). Każdy produkt jest sterylny, przeznaczony do jednorazowej, długotrwałej aplikacji. Zakładanie spirali może być odczuwane jako nieprzyjemne. Statystycznie około 20% pacjentek określa ten zabieg, jako bolesny. 

Jak działa wkładka domaciczna?

Wkładka domaciczna działa na dwa sposoby – za sprawą substancji czynnych oraz specyficznego kształtu. Wkładka, nazywana też spiralą domaciczną, już sama w sobie stanowi przeszkodę dla plemników, utrudniając im dotarcie do jajowodów. Ponadto, zapłodnieniu skutecznie przeciwdziała zawarta w niej substancja czynna:

• miedź, która zmienia właściwości błony śluzowej macicy (endometrium) i spowalnia ruch plemników;
• levonorgestrel, który sprawia, że endometrium staje się mniej wrażliwe na endogenne (naturalne) estrogeny i progesteron, ułatwiające zagnieżdżenie się zarodka w macicy.

Oba rodzaje wkładek pozwalają na długotrwałą i w pełni odwracalną antykoncepcję. Obie zakłada się na okres 3-5 lat, w zależności od wskazań i specyfiki produktu. Wkładka domaciczna miedziana nie zaburza czynności gonad (jajników), dlatego w trakcie jej stosowania występują regularne, lecz przeważnie dość obfite miesiączki, a płodność wraca zaraz po usunięciu spirali. Z kolei wkładki hormonalne, które różnią się dobową dawką wydzielanego hormonu, mogą osłabić lub całkowicie zahamować krwawienia, a także złagodzić bóle menstruacyjne. Powrót do płodności również następuje dość szybko, czyli już w kolejnym naturalnym cyklu miesiączkowym. 

Spirala antykoncepcyjna – wskazania i przeciwwskazania

Wskazania

Wkładki domaciczne mogą być stosowane przez większość kobiet. Wbrew panującym opiniom, IUD są przeznaczone również dla nieródek. Tę metodę antykoncepcji poleca się młodym mamom, w okresie karmienia piersią oraz po cesarskim cięciu, pod warunkiem, że od porodu minęło minimum 6 tygodni. Levonorgestrel zmniejsza krwawienia miesiączkowe i łagodzi związane z tym dolegliwości, dlatego wkładki hormonalne proponuje się pacjentkom cierpiącym z powodu bolesnych miesiączek bądź ze zdiagnozowaną endometriozą.

Przeciwwskazania

Nie mogą jednak z nich skorzystać kobiety, u których rozpoznano mięśniaki lub wady budowy macicy. Na liście przeciwwskazań do IUD znajdują się ponadto choroby nowotworowe (szyjki macicy, piersi, wątroby), infekcje intymne oraz stany zapalne narządu rodnego. Wkładki nie można założyć również ze względu na uczulenie na którykolwiek składnik produktu, niedokrwistość (anemię), nieprawidłowy wynik badania cytologicznego, a także gdy podejrzewa się lub stwierdza ciążę.

Konieczne badania

Przed założeniem wkładki wewnątrzmacicznej, tak samo jak przed zastosowaniem wielu innych środków antykoncepcyjnych, należy wykonać serię badań:

• szczegółowy wywiad personalny i rodzinny, pozwalający wykluczyć przypadki zakrzepicy,
• pomiar ciśnienia tętniczego krwi,
• ogólne badanie ginekologiczne,
• USG dopochwowe,
• cytologię,
• badanie piersi.

Wkładka domaciczna – zalety i wady

Wkładki domaciczne są uznawane przez ginekologów za jedną z lepszych metod zapobiegania ciąży. Decyduje o tym wysoka skuteczność (przekraczająca 99%) i niskie ryzyko wystąpienia poważnych skutków ubocznych. Z tego też powodu wiele kobiet wybiera właśnie tę metodę antykoncepcji, tym bardziej, że jest bardzo wygodna i odwracalna. Dodatkowo wkładki z progesteronem mogą wykazywać działanie prozdrowotne – osłabiają objawy endometriozy a także przeciwdziałają pojawieniu się polipów. 

Natomiast jeśli chodzi o wady wkładek domacicznych, jedną z częściej wymienianych jest wysoka cena. Założenie spirali z progesteronem to koszt przekraczający kilkaset złotych (wkładki domaciczne miedziane są znacznie tańsze). Choć taki jednorazowy wydatek może wydawać się wygórowany, w rzeczywistości jest porównywalny do kosztu kilkuletniej terapii hormonalnymi środkami doustnymi. Drugą wadą, z powodu której kobiety rezygnują z tego rodzaju antykoncepcji, jest możliwość wystąpienia skutków ubocznych. Dla niektórych już sama świadomość założenia wkładki domacicznej wywołuje dyskomfort, a ewentualność pojawienia się powikłań przesądza o wyborze innych rozwiązań. 

Wkładka domaciczna – zalety

• Wysoka skuteczność.
• Niskie ryzyko wystąpienia poważnych skutków ubocznych.
• Długotrwała antykoncepcja (3-5 lat).
• Wygodna forma (wkładka nie obliguje do żadnych działań, poza wizytą kontrolną u ginekologa przynajmniej raz w roku).
• Szybkie przywracanie płodności (najczęściej już w następnym cyklu).
• Spirala antykoncepcyjna nie jest środkiem poronnym – jej działanie hamuje plemniki i zagęszcza śluz, przez co utrudnia zapłodnienie i zagnieżdżenie się zarodka w macicy.
• Rozwiązanie dla osób, które nie mogą przyjmować innych środków antykoncepcyjnych, z powodu epizodu zatorowości płucnej, zakrzepicy, choroby serca, cukrzycy lub innych przyczyn zdrowotnych.

Wkładka domaciczna – wady

• Nieprzyjemna procedura zakładania wkładki (wrażenia subiektywne).
• Wysoka cena wkładki hormonalnej.
• Możliwość wystąpienia skutków ubocznych.

Wkładka domaciczna – skutki uboczne

Skutki uboczne wywoływane przez wkładkę domaciczną to temat, który może budzić wiele emocji. Z jednej strony ginekolodzy podkreślają, że poważne powikłania zdarzają się bardzo rzadko, z drugiej jednak, część kobiet woli nie podejmować ryzyka, więc rezygnuje z tego rodzaju antykoncepcji. 

Omawiając temat wewnątrzmacicznych środków antykoncepcyjnych, należy przyjrzeć się trzem kwestiom. Pierwszą jest rodzaj skutków ubocznych, drugą częstotliwość ich występowania, trzecią procedury bezpieczeństwa. 

Możliwe działania niepożądane

• Założenie wkładki domacicznej miedzianej może wywołać bardziej obfite i bolesne krwawienia miesiączkowe.
• Rozwój zakażeń (w tym zakażenia narządów miednicy mniejszej), zwłaszcza w krótkim czasie po założeniu spirali i przy częstych kontaktach seksualnych z wieloma partnerami.
• Przemieszczenie się lub wypadnięcie wkładki domacicznej, co osłabia jej właściwości antykoncepcyjne.
• Zajście w ciążę w przypadku stosowania antykoncepcji wewnątrzmacicznej jest mało prawdopodobne. Jeśli jednak tak się stanie, wzrasta ryzyko wystąpienia ciąży ektopowej (pozamacicznej), która jest ciężkim stanem i wymaga szybkiej interwencji medycznej.
• Naruszenie lub przebicie ściany macicy zdarza się przeważnie w momencie zakładania spirali. Takie uszkodzenia nie zawsze dają się od razu zauważyć. 

Poważne skutki uboczne wkładki domacicznej to rzadkość. Ryzyko wystąpienia zakażenia wzrasta wprawdzie w pierwszym miesiącu po założeniu spirali, lecz w późniejszym czasie zmniejsza się do poziomu ogólnego. Zajście w ciążę ektopową jest możliwe, jednak w porównaniu do innych metod antykoncepcyjnych, mniejsze. Objawy subiektywne, jak obniżenie nastroju, depresja, zdarzają się głównie u pacjentek z nadwrażliwością na metabolity progesteronu, dla których ta metoda antykoncepcji i tak jest znacznie lepsza od środków doustnych, zawierających większą dawkę hormonów. 

Ryzyko wystąpienia poważnych skutków ubocznych jest małe. Mniej groźne powikłania czasem się zdarzają, jednak można dość łatwo sobie z nimi poradzić. Jeśli pojawi się ból brzucha, wyraźna zmiana w cyklu, dyspareunia (dyskomfort podczas stosunku), silne bóle głowy czy inne niepokojące objawy, należy szybko skonsultować się z lekarzem, najlepiej tym, który wprowadził wkładkę. Podobnie, gdy nie wyczuwa się nitek połączonych w wkładką. 

Aby zmniejszyć możliwość wystąpienia powikłań, warto trzymać rękę na pulsie – stosować się do zaleceń i pamiętać o regularnych wizytach w poradni ginekologicznej. 

O wyborze odpowiedniej metody antykoncepcyjnej najlepiej zdecydować wspólnie z ginekologiem. Dobór odpowiednich środków zależy od wielu cech personalnych, a także oczekiwań kobiety. Przed wdrożeniem jakiejkolwiek antykoncepcji hormonalnej i wewnątrzmacicznej, konieczne jest przeprowadzenie standardowo zalecanych badań, pozwalających wykluczyć przeciwwskazania. To przesądza o bezpieczeństwie i skuteczności podjętej antykoncepcji. 

---

• Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące wskazań i bezpieczeństwa stosowania antykoncepcji hormonalnej oraz wewnątrzmacicznej, “Ginekologia Polska”, nr 3, 2014, str. 234-239, dostępne w Internecie: “ptgin.pl”, dostęp 09.07.2020, https://www.ptgin.pl/sites/default/files/page-2019/Wskazanie%20i%20bezpiecze%C5%84stwo%20stosowania%20antykoncepcji%20hormonalnej%20oraz%20wewn%C4%85trzmacicznej_0_0.pdf