Zapalenie sromu – przyczyny, objawy, leczenie
Data: 14 października 2019, autor: Lek. Marta Dąbrowska
Srom jest zewnętrzną częścią żeńskiego układu płciowego. Zapalenie sromu (potocznie nazywane zapaleniem warg sromowych) wymaga konsultacji lekarskiej i podjęcia stosownego leczenia. Niepoddana terapii infekcja może rozwijać się i obejmować pobliskie narządy. Co istotne, zwykle towarzyszy jej świąd, uczucie pieczenia i bolesność.
Zapalenie sromu – co warto o nim wiedzieć?
Najczęściej stany zapalne sromu objawiają się pieczeniem i uporczywym swędzeniem, w ich przebiegu pojawia się także zaczerwienienie, obrzęk oraz zmiany skórne. Co istotne, w wielu przypadkach odczyn zapalny sromu towarzyszy infekcji pochwy (zwłaszcza, gdy występują upławy) – wynika to m.in. z budowy anatomicznej narządów rodnych kobiety, do sromu zalicza się:
- wzgórek łonowy,
- wargi sromowe większe,
- wargi sromowe mniejsze,
- przedsionek wspomnianej już pochwy,
- łechtaczka,
- ujście zewnętrzne cewki moczowej,
- gruczoły przedsionkowe większe,
- opuszki przedsionka.
Jako główne przyczyny zapalenia sromu wskazuje się uszkodzenia mechanizmów obronnych nabłonka oraz związane z tym infekcje, które wywołują przede wszystkim bakterie, wirusy lub grzyby (drożdżaki).
Warto jednak zaznaczyć, że stan zapalny w okolicach narządów płciowych może wiązać się także z alergicznym zapaleniem sromu, do którego prowadzą m.in. niewłaściwe kosmetyki do higieny intymnej. Zapalenie może mieć charakter ograniczony (w postaci zmiany skórnej w miejscu kontaktu z alergenem) lub rozlany na srom.
Infekcje wirusowe
- Wirus brodawczaka ludzkiego (Human papilloma virus, HPV)
Odpowiada za wystąpienie kłykcin kończystych, a jego zakażeniu sprzyja m.in. współżycie płciowe z wieloma partnerami. Infekcja wirusem HPV typu 6 lub 11 prowadzi do rozrostu warstwy nabłonka. W konsekwencji powstają drobne grudki, które z czasem przybierają postać różowych lub czerwonawych wykwitów o kalafiorowatym kształcie. Zmiany zajmują wargi sromowe większe i mniejsze, przedsionek pochwy, okolicę okołoodbytniczą, a w pewnych wypadkach także szyjkę macicy.
- Wirus HSV (Herpes simplex virus) typu 2, rzadziej typu 1
W następstwie zakażenia HSV pojawia się opryszczka płciowa. W jej przebiegu dochodzi do wysiewu drobnych wykwitów pęcherzykowych, które obejmują wargi sromowe, ściany pochwy, szyjkę macicy, okolicę okołoodbytniczą. Obraz kliniczny choroby jest zróżnicowany i uwarunkowany stanem immunologicznym organizmu.
Bakteryjne zapalenie sromu
- Kiła
Rozwija się w wyniku zakażenia krętkiem bladym. Przenosi się głównie drogą płciową, lecz istnieje też ryzyko zarażenia drogą przezłożyskową. Obraz kliniczny zależy od stadium choroby. W kile I-rzędowej pojawia się niebolesna grudka, którą obejmuje owrzodzenie. W kile II-rzędowej powstają szarobiałe kłykciny płaskie z sączącą (zakaźną) wydzieliną. Rozpoznanie kiły ustala się na podstawie wywiadu, badania fizykalnego i badań serologicznych w kierunku kiły.
- Rzeżączka
Wywołują ją bakterie Gram-ujemne dwoinki rzeżączki. Do charakterystycznych objawów należą ropne upławy, pieczenie, ból w trakcie mikcji, a także zaczerwienienie, obrzęk ujścia zewnętrznego cewki moczowej. W moczu może pojawić się ropna lub śluzowo-ropna wydzielina.
- Wrzód miękki (inaczej zwany wenerycznym)
Odpowiada za niego bakteria Haemophilus ducreyi. Zwykle owrzodzenie obejmuje wargi sromowe, pochwę, szyjkę macicy, czasem odbyt. W jego przebiegu dochodzi do powiększenia pobliskich węzłów chłonnych (najczęściej okolicy pachwinowej), w przypadku powikłań może dojść do ich owrzodzenia.
Zakażenia grzybicze i pasożytnicze
Do stanów zapalnych sromu na tle grzybiczym najczęściej przyczyniają się drożdżaki Candida albicans, rzadziej wywołują je inne grzyby. Z reguły zakażenie obejmuje także pochwę. Na obraz kliniczny kandydozy sromu i pochwy składają się świąd i obrzęk sromu wraz z bólem i zaczerwienieniem, pęknięcia nabłonka oraz białawe, grudkowate upławy.
Do najczęstszych pasożytniczych zapaleń sromu należą:
- wszawica łonowa (Pediculosis Pubis) – przenosi się podczas stosunków płciowych. Zajmuje m.in. wzgórek łonowy i objawia się błękitnymi zmianami na skórze, wywołanymi przez ukłucia owadów (Phthirus pubis – wesz łonowa);
- świerzb – wywołuje go świerzbowiec ludzki (Sarcoptes scabiei), który wnika w naskórek i drąży kilkumilimetrowe nory. Pojawia się uporczywy świąd, który intensyfikuje się nocą;
- rzęsistkowica sromu – odpowiada za nią rzęsistek pochwowy (Trichomonas vaginalis). W przebiegu choroby występują pieniste, szarawe i dość obfite upławy o wyjątkowo przykrym zapachu, którym towarzyszy odczyn zapalny sromu (z dokuczliwym świądem i uczuciem pieczenia).
Leczenie zapalenia sromu
- Zapalenie bakteryjne i grzybicze
W terapii zapaleń sromu o etiologii bakteryjnej stosuje się odpowiednie antybiotyki lub chemioterapeutyki (doustne i/lub miejscowe). Leczenie zakażeń o podłożu grzybiczym prowadzi się za pomocą leków przeciwgrzybiczych o szerokim spektrum działania.
- Zakażenie wirusowe
Kłykciny wymagają podania leków hamujących namnażanie się komórek warstw nabłonka. Czasem zaleca się zabiegi chirurgiczne (usuwanie brodawek). U kobiet w ciąży z kłykcinami istnieje ryzyko zakażenia noworodka w trakcie porodu fizjologicznego, dlatego z reguły wykonuje się cięcie cesarskie.
Do leczenia opryszczki narządów płciowych włącza się leki przeciwwirusowe (acyklowir), które zmniejszają nasilenie objawów i skracają czas trwania dolegliwości. Infekcja bywa niebezpieczna u kobiet w ciąży ze względu na ryzyko poronienia lub przeniesienia wirusa na płód.
- Zapalenie pasożytnicze
W terapii zapaleń pasożytniczych, typu świerzb lub wszawica, stosuje się preparaty przeciwpasożytnicze. Rzęsistkowicę leczy się chemioterapeutykami o działaniu rzęsistkobójczym, jak nifuratel – lek o szerokim spektrum, który przyspiesza leczenie zakażeń intymnych i zapobiega ich nawrotom. Przy tym nie niszczy fizjologicznej flory pochwy i nie wywołuje krzyżowej odporności drobnoustrojów na inne leki stosowane w leczeniu infekcji. W terapii rzęsistkowicy można podawać też metronidazol lub tinidazol.
Łagodzenie objawów i profilaktyka zapalenia sromu
Objawy zakażeń intymnych łagodzą roztwory chlorowodorku benzydaminy (do irygacji pochwy lub przemywania zewnętrznych narządów płciowych). Lek wykazuje działanie przeciwzapalne, przeciwbólowe, antyseptyczne oraz miejscowo znieczulające.
W profilaktyce zapaleń sromu dużą rolę odgrywa prawidłowa higiena intymna, w tym stosowanie odpowiednich kosmetyków. Nie należy używać mydeł zasadowych i środków zawierających m.in. konserwanty, barwniki, substancje zapachowe. Po podmywaniu/kąpieli powinno się starannie i delikatnie osuszyć krocze (najlepiej ręcznikami jednorazowymi).
Zapalenie łechtaczki – przyczyny oraz leczenie
Jednym z narządów zaliczanych do sromu, którego stanom zapalnym warto przyjrzeć się bliżej, jest łechtaczka (Clitoris). Umożliwia kobiecie odczuwanie przyjemności podczas zbliżenia, jest bardzo wrażliwa na dotyk oraz unerwiona. W momencie podniecenia seksualnego twardnieje i nabrzmiewa. Co jednak istotne, może być nie tylko źródłem rozkoszy, lecz także bólu.
Poza opisanymi wyżej infekcjami intymnymi, stan zapalny łechtaczki może wywołać także:
- pochwica – zaburzenie ginekologiczne, które określa się również mianem ,,nerwicy płciowej”. Mimowolne skurcze mięśni wokół wejścia do pochwy uniemożliwiają kobiecie odbycie stosunku (każda próba penetracji, współżycia kończy się bólem). Do rozwoju pochwicy przyczyniają się: cukrzyca, zaburzenia hormonalne, menopauza, infekcje intymne i przyjmowanie niektórych leków;
- wulwodynia – choroba o nieznanej etiologii, która powoduje dyskomfort, uczucie palenia i nagle pojawiający się ból w okolicy sromu. Pojawić się może także nadwrażliwość, suchość i świąd. Ze względu na fakt, że w przypadku tego zaburzenia nie występują zmiany skórno-śluzówkowe, wciąż zbyt rzadko pada rozpoznanie tej przewlekłej choroby. Zdaniem wielu lekarzy to schorzenie ma podłoże neuropatyczne;
- dyspareunia – to inaczej ból podczas kontaktów seksualnych, uniemożliwiający kobiecie odczuwanie satysfakcji ze zbliżeń z partnerem. Często ma psychogenne podłoże (np. ból powoduje paniczny lęk przed zajściem w ciążę, wstyd czy złe relacje z partnerem seksualnym).
Inne potencjalne przyczyny bólu łechtaczki to: urazy mechaniczne, zmiany hormonalne (zwłaszcza w okresie okołomenopauzalnym), otarcia, uczulenie na kosmetyki i detergenty, a także przyjmowanie niektórych leków.
Łatwo wnioskować z powyższych informacji, że sposób leczenia zależy od postawionej diagnozy. Jeśli okaże się, że przyczyny nie leżą w zakresie zdrowia somatycznego, wskazana będzie konsultacja z psychoterapeutą, psychiatrą lub seksuologiem. Warto o to zadbać – sfera seksualności istotnie wpływa na całościowy dobrostan, każdy powinien mieć szansę w pełni z niego korzystać.
Jagła, G., Pitucha, M., Walocha, J., Popiela, W., Dobrogowski, J., Wordliczek, J., Leczenie nienowotworowych zespołów bólowych krocza, Polska Medycyna Paliatywna 2004, 3, 4, 325–334 [dostęp: 15.11.2019] https://journals.viamedica.pl/advances_in_palliative_medicine/article/view/29540/24292