Zapalenie szyjki macicy – przyczyny, objawy, leczenie

W przebiegu zapalenia szyjki macicy stwierdza się przede wszystkim śluzowo-ropną wydzielinę z szyjki macicy, która uwidacznia się w ujściu szyjki. W chorobie występują też krwawienia międzymiesiączkowe – w badaniu zmieniona szyjka krwawi już pod wpływem kontaktu z gazikiem lub szpatułką. Zapalenie szyjki macicy nieleczone lub leczone nieprawidłowo może przerodzić się w przewlekły stan zapalny, prowadzić do zwłóknienia i stwardnienia szyjki, a nawet torować drogę zmianom nowotworowym.

Szyjka macicy – budowa

Macica (uterus) dzieli się na 3 części anatomiczne:

• trzon (corpus),
• cieśń (isthmus),
• szyjkę (collum).

Szyjka macicy (collum uteri) składa się z części pochwowej (portio vaginalis) i nadpochwowej (portio supravaginalis) oraz kanału szyjki (endocervix). Część pochwową pokrywa nabłonek wielowarstwowy płaski nierogowaciejący. Kanał szyjki macicy wyściela jednowarstwowy walcowaty nabłonek gruczołowy z komórkami produkującymi śluz, komórkami urzęsionymi i rezerwowymi. Obszar, w którym nabłonek płaski przechodzi w gruczołowy, to tzw. strefa przejściowa (T-zone) – o szerokości ok. 1 cm. Na tej linii odbywa się dynamiczny proces wymiany obu nabłonków oraz dochodzi do najczęstszych zmian o charakterze przednowotworowym i nowotworowym. Jej lokalizacja zależy od wieku i stanu hormonalnego. U kobiet w wieku rozrodczym strefa przejściowa znajduje się na powierzchni tarczy szyjki macicy, w pobliżu ujścia zewnętrznego.

Przyczyny zapalenia szyjki macicy

Nabłonek płaski jest bardziej podatny na zmiany zapalne wywołane przez patogeny przyczyniające się do zakażeń pochwy – zapalenie szyjki macicy może przebiegać z zakażeniem rzęsistkiem pochwowym (Trichomonas vaginalis) lub wirusem opryszczki (herpes simplex virus – HSV, szczególnie HSV-2). Chlamydia trachomatis i dwoinka rzeżączki (Neisseria gonorrhoeae) częściej infekują nabłonek gruczołowy.

Pewną rolę w etiologii zapalenia szyjki macicy mogą odgrywać infekcje intymne, zwłaszcza zakażenie Mycoplasma genitalium i bakteryjna waginoza. Do grupy ryzyka należą kobiety, które nie wystrzegają się ryzykownych zachowań seksualnych oraz panie w połogu, u których doszło do uszkodzeń nabłonka szyjki macicy w czasie porodu fizjologicznego, a także pacjentki po niektórych zabiegach ginekologicznych, np. po histeroskopii lub histerektomii drogą pochwową.

Nie wyjaśniono dotąd przyczyn zapalenia szyjki macicy przetrwałego mimo wznawianego leczenia antybiotykiem. Uważa się, że za utrzymujący się stan zapalny mogą odpowiadać czynniki chemiczne lub nieprawidłowy skład flory bakteryjnej pochwy. Mikroflora fizjologiczna daje naturalną odporność kolonizacyjną, ale tworzą ją też drobnoustroje tlenowe i beztlenowe o potencjale chorobotwórczym. Długotrwałe zmiany ilościowe i jakościowe w biocenozie pochwy przyczyniają się do rozwoju miejscowej infekcji, a nawet do translokacji patogenu do jamy macicy.

Zapalenie szyjki macicy – objawy i rozpoznanie

Zapalenie szyjki macicy często przebiega bezobjawowo lub daje tylko nieznaczne objawy. W przypadkach objawowych pojawia się ropna lub śluzowo-ropna wydzielina z kanału szyjki macicy, występują też krwawienia międzymiesiączkowe, zwłaszcza po stosunku pochwowym. Pacjentki mogą skarżyć się na pieczenie, świąd sromu oraz dolegliwości bólowe towarzyszące współżyciu płciowemu.

Lekarz ginekolog wykonuje badanie we wziernikach z pobraniem wydzieliny. Wymaz z szyjki macicy wykorzystuje się do posiewu i testów antygenowych. Wyniki badań decydują o diagnozie i dalszym postępowaniu.

Terapia zapalenia szyjki macicy zależy od czynnika etiologicznego choroby.

Zapalenie szyjki macicy – metody leczenia

W leczeniu chlamydialnych zakażeń układu moczowo-płciowego stosuje się doustny nifuratel – chemioterapeutyk wykazujący silne działanie hamujące wzrost Chlamydia trachomatis. (Po kilku tygodniach należy przeprowadzić kontrolę bakteriologiczną.)

Infekcje Chlamydia trachomatis bardzo często współwystępują z infekcją Neisseria gonorrhoeae, dlatego zaleca się jednoczesne leczenie obu chorób. Zakażenie dwoinką rzeżączki leczy się głównie penicyliną w dawce uderzeniowej. Do terapii włącza się też leki hamujące wydalanie antybiotyku, dzięki którym zwiększa się stężenie penicyliny w organizmie. W przypadku szczepów penicylinoopornych rozważa się podanie innych leków (chinolonów, cefalosporyn).

Dotąd nie ma kuracji, która mogłaby całkowicie wyeliminować wirus HSV z organizmu. Terapia infekcji wirusem opryszczki polega na stosowaniu leków przeciwwirusowych (acyklowir), które hamują namnażanie tego patogenu (zarówno typu 1, jak i 2). Zakażenia rzęsistkiem pochwowym leczy się przy pomocy chemioterapeutyków o działaniu przeciwpierwotniakowym, np. nifuratelu.

Do łagodzenia objawów zakażeń intymnych (ból, pieczenie, świąd, obrzęki, zaczerwienienie, upławy) wykorzystuje się roztwór chlorowodorku benzydaminy służący do przemywania zewnętrznych narządów płciowych. Lek wykazuje działanie przeciwzapalne, przeciwbólowe, antyseptyczne oraz miejscowo znieczulające.

Wskazane jest leczenie partnerów pacjentek z zapaleniem szyjki macicy przenoszonym drogą płciową (z zakażeniami Chlamydia trachomatis, Neisseria gonorrhoea, Trichomonas vaginalis).