Nadżerka szyjki macicy – rodzaje, objawy, leczenie

Nadżerka szyjki macicy to schorzenie, które dotyka nawet co trzecią kobietę. Najczęściej mianem nadżerki nazywana jest zmiana rodzaju nabłonka wyścielającego część pochwową szyjki macicy. Jest to tzw. ektopia, czyli nadżerka rzekoma, która nie zagraża zdrowiu pacjentki. Stosunkowo rzadko występuje nadżerka prawdziwa (erozja), która jest ubytkiem prawidłowej tkanki nabłonkowej. Nadżerka szyjki macicy najczęściej diagnozowana jest w czasie rutynowego badania ginekologicznego, ponieważ rzadko daje specyficzne objawy. Szczególną uwagę należy zwrócić uwagę na plamienia i krwawienia międzymiesiączkowe, czy po stosunku, a także na bóle podbrzusza czy upławy. Nadżerka nie powinna być bagatelizowana, ponieważ zignorowanie problemu może prowadzić do poważnych komplikacji zdrowotnych, z rakiem szyjki macicy na czele. Dlatego też kobiety powinny regularnie badać się ginekologicznie, a każda nieprawidłowość powinna być powodem do wizyty u specjalisty, który po przeprowadzeniu dodatkowych badań, rozstrzygnie o dalszym postępowaniu.

Co to jest nadżerka szyjki macicy?

Nadżerka szyjki macicy to jedno z częstszych schorzeń ginekologicznych. Szacuje się, że nawet co trzecia lub co czwarta kobieta ma do czynienia z nadżerką. Choć nie jest to choroba, która bezpośrednio zagraża życiu kobiety, jej zignorowanie i nieleczenie może mieć poważne konsekwencje. Nadżerka szyjki macicy najczęściej diagnozowana jest podczas rutynowej ginekologicznej kontroli, dlatego tak wielkie znaczenie ma profilaktyka i regularne poddawanie się badaniom. Zmiana określana mianem nadżerki szyjki macicy pojawia się na pochwowej części szyjki macicy i może być albo ubytkiem nabłonka (wtedy mówimy o nadżerce prawdziwej, erozji) lub zmianą rodzaju nabłonka, kiedy nabłonek z części pochwowej wypierany jest przez nabłonek z kanału szyjki macicy (mówimy wtedy o nadżerce rzekomej, czyli ektopii). Nabłonek nadżerki rzekomej jest nabłonkiem gruczołowym, który jest silnie ukrwiony, czerwony, zaś zdrowy otaczający go nabłonek jest nabłonkiem wielowarstwowym płaskim i jest bladoróżowy. Lekarz, który zauważy zmianę nabłonka podczas podstawowego badania ginekologicznego, najczęściej przeprowadza dodatkowe badania (cytologiczne i kolposkopowe). Sposób leczenia zmiany uzależniony jest od wyniku wykonanych badań, a także od tego, jak duża jest nadżerka. Czasem lekarz decyduje jedynie o obserwacji nadżerki szyjki macicy. Nadżerka prawdziwa, inaczej określana jako właściwa to obszar z widocznym ubytkiem nabłonka.

Rodzaje nadżerek szyjki macicy

Najbardziej powszechnym podziałem stosowanym w klasyfikacji nadżerek szyjki macicy jest podział na nadżerki prawdziwą i rzekomą.

• Nadżerka prawdziwa – objawia się ubytkiem nabłonka; ubytek powoduje odsłonięcie podścieliska szyjki macicy. Stan taki nazywany jest erozją i czasem może być zmianą przedrakową. Dlatego też każdy przypadek wykrycia nadżerki wymaga dokładniejszych badań, przede wszystkim cytologii. Prawdziwa nadżerka szyjki macicy może być związana z rozrostem komórek patologicznych. Najczęściej nadżerka prawdziwa powstaje na skutek urazów mechanicznych, działania substancji chemicznych, a także nieleczonych infekcji intymnych. Z nadżerką szyjki macicy, określaną mianem prawdziwej, mamy do czynienia stosunkowo rzadko. Stanowi ona 2-10% wszystkich zmian na szyjce.
• Nadżerka rzekoma – to najczęściej występujący rodzaj nadżerki, będący wynikiem zmian nabłonkowych. Charakterystyczne jest zastępowanie nabłonka wielowarstwowego płaskiego właściwego dla pochwowej części szyjki macicy, nabłonkiem gruczołowym, który wyścieła kanał szyjki macicy. Zastępowanie nabłonka płaskiego gruczołowym nazywane jest ektopią. Rzekoma nadżerka szyjki macicy nie jest stanem przedrakowym, często też nie wymaga leczenia, ponieważ ulega samoleczeniu (często pacjentki nie wiedzą nawet, że miały nadżerkę). Ektopia jest często skutkiem zmian hormonalnych, dlatego towarzyszy kobietom przyjmującym antykoncepcję, a także tym, które rodziły lub roniły.

Aby mieć pewność, z jakiego rodzaju zmianami mamy do czynienia, należy wykonać badanie cytologiczne i/lub kolposkopię. Kolposkopia polega na badaniu szyjki macicy pod specjalnym mikroskopem. Podczas badania można również pobrać wycinek z podejrzanych miejsc. Niejednokrotnie lekarz zleca również pobranie wymazu z pochwy i wykonanie posiewu. Wychwycenie współistniejącej infekcji może mieć ogromne znaczenie dla dalszego leczenia kobiety z nadżerką szyjki macicy.

Zobacz także: Wymaz z pochwy -jak przygotować się do badania?

Przyczyny powstawania nadżerki szyjki macicy

Wśród przyczyn powstawania nadżerki szyjki macicy należy wymienić nieleczone, ignorowane stany zapalne stref intymnych. W tym przypadku najważniejsze jest wyleczenie do końca infekcji intymnej, niebagatelizowanie dolegliwości i niepokojących objawów, jak ból brzucha, krwawienia międzymiesiączkowe lub po stosunku, czy upławy. Jednak to nie wszystkie możliwe przyczyny powstawania nadżerki szyjki macicy. Nie bez wpływu pozostają czynniki, takie jak:

• terapia lekami antykoncepcyjnymi,
• przebyte porody,
• poronienia,
• urazy mechaniczne, np. podczas stosunku, choć wpływ może mieć także używanie tamponów,
• stosowanie środków chemicznych,
• brak odpowiedniej higieny miejsc intymnych,
• predyspozycje genetyczne.

Ryzyko wystąpienia nadżerki szyjki macicy jest większe u pań, które miały wielu partnerów seksualnych, kobiet chorych na kiłę czy opryszczkę narządów płciowych. Nadżerka szyjki macicy najczęściej dotyczy pacjentek w wieku rozrodczym, choć zdarza się również u kobiet bardzo młodych i starszych.

Objawy nadżerki szyjki macicy

Większość pacjentek trafiających do ginekologa nawet nie podejrzewa, że ma nadżerkę szyjki macicy. Dzieje się tak, ponieważ nadżerka najczęściej nie daje żadnych dolegliwości, a jeśli się pojawią, są one niespecyficzne. Na co powinna zwrócić uwagę każda kobieta? Niepokojące są krwawienia i plamienia między miesiączkami czy po stosunku. Również pobolewanie w dole brzucha czy pojawienie się nieprawidłowej wydzieliny z dróg rodnych powinny skłonić do wizyty u ginekologa. Poza wymienionymi symptomami, o nadżerce szyjki macicy mogą świadczyć objawy towarzyszące zwykle infekcjom intymnym. Może to być świąd, pieczenie, ból, jednak najczęściej są to już oznaki toczącego się stanu zapalnego. Warto zaznaczyć, że pojawienie się nadżerki może prowadzić do zmiany pH pochwy, co z kolei predysponuje do rozwoju stanów zapalnych.

Leczenie nadżerki szyjki macicy

O sposobie postępowania w przypadku wykrycia nadżerki szyjki macicy lekarz decyduje na podstawie zebranego wywiadu oraz przeprowadzonych badań. Niektóre zmiany pozostają do obserwacji, inne wymagają natychmiastowego leczenia. Metod, które stosowane są do leczenia zmian w postaci nadżerek, jest kilka. W przypadku młodych pacjentek, które jeszcze nie rodziły, często przyjmuje się postawę wyczekującą, a więc zaleca obserwację nadżerki. Czasem przeprowadza się koagulację chemiczną, krioterapię lub elektrokoagulację. Niejednokrotnie wyleczenie infekcji intymnej powoduje samoistne ustąpienie zmiany, jaką jest nadżerka szyjki macicy. Jeśli więc badanie cytologiczne będzie prawidłowe, a badanie biocenozy pochwy i posiew wskażą na występowanie infekcji, lekarz może zlecić przyjmowanie preparatów zwalczających stan zapalny, globulek lub tabletek dopochwowych. Jeśli jednak ginekolog zdecyduje, że usunięcie nadżerki szyjki macicy jest niezbędne, może zastosować jedną z poniższych metod:

• koagulację chemiczną,
• kriokoagulację, czyli zamrażanie zmiany,
• elektrokoagulację lub fotokoagulację, czyli usuwanie zmiany przy pomocy prądu lub fal świetlnych.

Przed każdym zabiegiem usuwania nadżerki powinno się wykonać badanie czystości pochwy, celem wykluczenia toczących się stanów zapalnych. Koagulacja chemiczna to bezbolesne i niepozostawiające po sobie śladu leczenie nadżerki. Metoda polega na traktowaniu zmiany odpowiednimi środkami chemicznymi. Może być stosowana jedynie w przypadku małych nadżerek. Pojawiają się jednak liczne głosy krytykujące ten rodzaj terapii. Minusem jest długi czas gojenia się, a czasem konieczność powtarzania zabiegu. Inaczej wygląda zabieg zamrażania zmiany, który jest krótki, bezbolesny i efektywny. Czas gojenia się zmiany trwa ponad miesiąc. Pacjentka musi liczyć się z możliwością wystąpienia wodnistych upławów. Tą metodą można leczyć mniejsze i większe zmiany. Kolejnym sposobem radzenia sobie z nadżerką szyjki macicy jest elektrokoagulacja. Wypalanie nadżerki jest metodą skuteczną, jednak niesie ze sobą ryzyko wystąpienia powikłań, jak powstanie blizn na szyjce, co z kolei może prowadzić do bolesnych miesiączek i trudności z rozwarciem szyjki podczas porodu. Fotokoagulacja najczęściej wybierana jest do leczenia małych zmian. Jest bezbolesna i nie pozostawia żadnych śladów. Nadżerka goi się w przeciągu około 2 tygodni.

Nadżerka szyjki macicy w ciąży

Bardzo często nadżerka szyjki macicy diagnozowana jest dopiero w ciąży, gdy kobieta zgłasza się do ginekologa na rutynowe badania. Sama nadżerka nie stanowi niebezpieczeństwa dla dziecka, jednak często odpowiadają za nią lub towarzyszą jej infekcje intymne. Te są już potencjalnym zagrożeniem, dlatego wymagają wyleczenia. Co ważne, jeśli lekarz wie, że kobieta stara się o dziecko, raczej nie przeprowadzi żadnego leczenia ingerującego w nabłonek szyjki macicy. Chodzi o to, aby nie wystąpiły trudności z zajściem w ciąże, utrzymaniem ciąży, a następnie z rozwarciem szyjki macicy podczas porodu. Dlatego też ginekolog w pierwszej kolejności zastosuje najpewniej leki dopochwowe. Każdy przypadek jest jednak rozpatrywany indywidualnie, a specjalista musi wziąć pod uwagę wiele czynników,  przede wszystkim zaś wyniki badań (cytologia, wymaz). Co istotne, nadżerka w ciąży może się powiększać pod wpływem zmian hormonalnych, a tym samym dawać niepokojące objawy, jak krwawienie czy nadmierna wydzielina z pochwy. Dla przyszłych mam to wyjątkowo stresujące symptomy, dlatego konieczne są regularne kontrole i przestrzeganie zaleceń lekarskich. Nadżerki najczęściej leczy się już po porodzie.

Czytaj także: Profilaktyka raka szyjki macicy – o czym warto pamiętać?

Nadżerka szyjki macicy a rak

Nadżerka szyjki macicy najczęściej nie stwarza zagrożenia i jest w 100% wyleczalna. Warto jednak pamiętać, że niewielki odsetek zachorowań może mieć znaczenia dla rozrostu komórek patologicznych i prowadzić do nowotworu szyjki macicy. Każda nadżerka powinna zostać zdiagnozowana, a kluczowe znaczenie ma tutaj wykonanie cytologii. Badanie to potwierdza bądź wyklucza istnienie komórek nowotworowych. Warto pamiętać, że badanie cytologiczne należy wykonywać niezależnie od istnienia zmian typu nadżerka. Zaleca się wykonanie cytologii raz na rok. Każda kobieta powinna pamiętać, że nadżerka szyjki macicy nie oznacza od razu nowotworu i jest wyleczalna. Jednak kluczowe znaczenie ma regularne przeprowadzanie badań kontrolnych.

Przeczytaj również: Choroby weneryczne – przyczyny, objawy, leczenie i profilaktyka